Đờm là chất nhầy tự nhiên do cơ thể tiết ra để giữ ẩm và bảo vệ đường hô hấp khỏi các tác nhân có hại như bụi bẩn, vi khuẩn, virus,… Tuy nhiên, khi đờm trở nên đặc, dính, khó khạc và thường xuyên gây vướng cổ họng, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo những rối loạn trong hệ hô hấp hoặc các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn khác cần được quan tâm đúng mức.
Vậy nguyên nhân nào khiến đờm trở nên đặc quánh và dai dẳng? Làm sao để làm loãng đờm hiệu quả tại nhà mà không cần dùng thuốc? Hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu qua bài viết này nhé!
1. Đờm đặc là gì? Nhận biết và phân biệt với đờm bình thường
Đờm đặc là tình trạng chất nhầy trong đường hô hấp trở nên đặc quánh và dính hơn so với bình thường, gây cảm giác vướng ở cổ họng và khó khạc ra ngoài. Trong khi đó, đờm bình thường có màu trong suốt hoặc hơi trắng nhạt, không bị đục, không đổi màu và có kết cấu lỏng hoặc chỉ hơi nhớt nhẹ, không dính, không vón cục, không tạo bọt.
Ở người khỏe mạnh, lượng đờm rất ít, rất khó nhận biết và thường được nuốt tự nhiên mà không gây cảm giác khó chịu. Bạn có thể xem thêm bài viết: Lỡ nuốt đờm có hại không?
Các dấu hiệu, tính chất khác nhau của đờm, trong đó có đờm đặc
Trong nhiều tình huống, đờm đặc chỉ là phản ứng sinh lý tự nhiên của cơ thể trước những thay đổi từ môi trường hoặc lối sống chưa phù hợp, chẳng hạn như:
- Không khí khô, độ ẩm thấp do thay đổi thời tiết hoặc vào thời điểm giao mùa khiến niêm mạc đường hô hấp dễ bị kích ứng và tiết nhiều chất nhầy hơn bình thường.
- Hít phải khói bụi, ô nhiễm, khói thuốc làm đường hô hấp bị tổn thương, phản ứng bằng cách tăng tiết đờm để bảo vệ niêm mạc.
- Thói quen sinh hoạt thiếu khoa học, uống ít nước, ăn nhiều đồ gây nóng trong người, hút thuốc lá, ít vận động hoặc nằm lâu khiến đờm tích tụ và trở nên đặc quánh.
- Căng thẳng kéo dài làm suy giảm hệ miễn dịch khiến cơ thể mệt mỏi dẫn đến tăng tiết chất nhầy kéo dài dù không có dấu hiệu nhiễm trùng rõ ràng.
Khi cơ thể được nghỉ ngơi và thay đổi thói quen sống, tình trạng đờm đặc thường sẽ giảm dần và biến mất mà không cần can thiệp thuốc.
Tuy nhiên, nếu đờm đặc kéo dài hơn 2 tuần, màu đờm chuyển sang chuyển màu vàng đậm, xanh, nâu hoặc đờm lẫn máu, kèm theo các biểu hiện như ho không dứt, sốt cao, đau tức ngực, khó thở hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân, bạn cần đến bác sĩ để được kiểm tra. Bởi đây có thể là những dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến đường hô hấp.
Thăm khám bác sĩ ngay nếu các dấu hiệu trở nên bất thường kèm đờm đặc
2. Đờm đặc cảnh báo bệnh gì? Nguyên nhân và hướng điều trị y khoa
2.1. Nguyên nhân gây ra đờm đặc kéo dài
Khi thăm khám, tùy theo tình trạng mà bác sĩ sẽ dựa trên những triệu chứng lâm sàng người bệnh gặp phải và có thể chỉ định thêm các kiểm tra chuyên sâu hơn như xét nghiệm máu – chất nhầy, nội soi dạ dày, chụp X-quang phổi, CT scan ngực,… để xác định nguyên nhân gây đờm đặc.
- Dị ứng với thời tiết, phấn hoa hoặc lông động vật khiến cơ thể phản ứng quá mức, tăng tiết chất nhầy ở mũi họng kèm theo cảm giác ngứa cổ và ho khan kéo dài.
- Cảm lạnh và cảm cúm do virus làm viêm đường hô hấp trên, khiến niêm mạc tiết nhiều đờm hơn bình thường, đặc biệt vào sáng sớm hoặc khi thời tiết lạnh.
- Các bệnh viêm nhiễm hô hấp như viêm họng, viêm amidan, viêm thanh quản hoặc viêm xoang khiến dịch nhầy tích tụ trong cổ họng, gây đờm dính và đặc, khó khạc.
- Hen suyễn khiến đường thở bị co thắt và tiết nhiều chất nhầy, dẫn đến đờm trở nên đặc, dính và khó khạc ra ngoài kèm theo ho kéo dài, thở rít, tức ngực và khó thở, nhất là khi nằm hoặc khi thời tiết thay đổi.
Ngoài các nguyên nhân phổ biến trên, tình trạng đờm đặc kéo dài cũng có thể liên quan đến các bệnh lý như phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), lao phổi, ung thư phổi hoặc ung thư vòm họng,… với các triệu chứng như ho dai dẳng, đờm có màu bất thường hoặc lẫn máu, khó thở, đau tức ngực, khàn tiếng, sốt nhẹ kéo dài hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.
2.2. Điều trị tình trạng đờm đặc
Tùy vào nguyên nhân cụ thể gây ra tình trạng đờm đặc, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Trong hầu hết các trường hợp, mục tiêu chính là làm loãng đờm để người bệnh dễ khạc ra ngoài, đồng thời kết hợp điều trị nếu có. Dưới đây là các loại thuốc thường được sử dụng:
- Thuốc long đờm, tiêu đờm có tác dụng làm giảm độ nhớt dính của đờm, từ đó dễ tống đờm ra ngoài, các thuốc trị ho có đờm thường được sử dụng như Acetylcystein, Ambroxol, Bromhexin,…
- Thuốc kháng sinh chỉ được sử dụng trong trường hợp có nhiễm khuẩn và theo chỉ định của bác sĩ.
Cần sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ
3. Các cách long đờm, tiêu đờm không dùng thuốc tại nhà
3.1. Mẹo dân gian giúp long đờm, tiêu đờm
Các mẹo dân gian từ cây thuốc nam trị ho có đờm có tác dụng dụng làm dịu cổ họng và hỗ trợ tiêu đờm hiệu quả. Những cách này thường dễ làm, nguyên liệu quen thuộc và phù hợp với nhiều đối tượng, đặc biệt là người có đờm nhẹ hoặc không mắc bệnh lý nghiêm trọng. Tham khảo thêm: Các mẹo trị ho có đờm tại nhà.
- Nước ép củ cải trắng: 200g củ cải tươi rửa sạch, gọt vỏ và thái nhỏ. Bạn đun củ cải với 800ml nước trong 15 phút, sau đó để nguội và lọc bỏ phần bã để lấy nước uống.
- Lá hẹ chưng đường phèn: 100g lá hẹ tươi rửa sạch, thái nhỏ và 3 muỗng đường phèn giã nhuyễn, trộn đều, hấp cách thủy khoảng 30 phút. Bạn dùng cả nước và cái, mỗi ngày 2 lần để giảm đờm, dịu họng và tiêu viêm.
- Tắc chưng mật ong: 500g tắc tươi cắt lát, 200g đường phèn và 100g mật ong nguyên chất, trộn đều tắc và đường, ngâm 1 giờ cho thấm, sau đó chưng lửa nhỏ cùng mật ong khoảng 30 phút, đến khi tắc vàng và hỗn hợp sánh lại. Bạn để nguội, cho vào hũ sạch, bảo quản ngăn mát và dùng dần để hỗ trợ giảm đờm, ho và dịu cổ họng.
- Siro húng chanh mật ong: 10-15 lá húng chanh tươi rửa sạch, để ráo, rồi trộn đều với 1-2 muỗng canh mật ong nguyên chất. Sau đó, bạn hấp cách thủy hỗn hợp trong 15 phút, chắt lấy nước và dùng khi còn ấm.
3.2. Phương pháp khác giúp long đờm, tiêu đờm tại nhà
Bên cạnh các bài mẹo dân gian, một số phương pháp đơn giản có thể thực hiện hằng ngày cũng giúp làm loãng đờm và giảm cảm giác vướng ở cổ họng:
- Uống nước ấm có tác dụng làm làm dịu vùng họng bị kích ứng, hỗ trợ làm loãng đờm và giúp đờm dễ tống ra ngoài khi ho.
- Súc miệng bằng nước muối loãng giúp sát khuẩn, giảm viêm và làm sạch chất nhầy tích tụ quanh vùng họng.
- Giữ ẩm không khí bằng chậu nước hoặc máy phun sương giúp đờm không bị đặc quánh, nhất là khi thời tiết hanh khô.
- Tắm nước ấm có tác dụng làm loãng dịch nhầy và giảm cảm giác rát kèm đờm ở cổ họng.
- Xông hơi với nước ấm hoặc cùng với các loại tinh dầu như bạc hà, gừng, khuynh diệp giúp thông thoáng đường thở, giảm nghẹt mũi và làm loãng chất nhầy. Tìm hiểu thêm về cách Xông mũi họng tại nhà.
- Dùng viên ngậm hay kẹo ngậm giúp giảm ho, tiêu đờm thường chứa tinh chất bạc hà, cam thảo hoặc tắc – giúp làm dịu cổ họng, giảm ho, giữ ẩm và hỗ trợ loãng đờm.
Ngoài các biện pháp trên, bạn cũng có thể sử dụng thêm các sản phẩm bổ phổi từ thảo dược như cao lỏng, siro ho, xịt họng,… có tác dụng bổ phổi, long đờm và làm dịu cổ họng và tăng sức khỏe hô hấp, từ đó ngăn ngừa các bệnh lý liên quan đến hô hấp.
3.3. Hạn chế thực phẩm gây hại, giảm tình trạng đờm đặc
Khi gặp tình trạng đờm đặc, bạn cần kiêng một số loại thực phẩm có tính nóng, bởi vì tiêu thụ thường xuyên có thể làm cơ thể sinh nhiệt, từ đó kích thích tiết đờm nhiều hơn:
- Đồ ăn chiên xào nhiều dầu mỡ.
- Thức ăn quá nhiều gia vị cay nóng.
- Đồ ngọt nhiều đường, đặc biệt là bánh kẹo, nước ngọt có gas,…
- Thức ăn mặn, chứa nhiều muối hoặc gia vị đậm.
- Rượu, bia và các đồ uống có cồn làm khô niêm mạc và kích thích tiết đờm.
Hạn chế dùng chất kích thích
4. Lối sống lành mạnh giúp cải thiện sức khỏe
Một lối sống lành mạnh không chỉ giúp cải thiện tình trạng tiết đờm kéo dài, đờm đặc mà còn góp phần nâng cao sức đề kháng, giúp cơ thể phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp. Do đó, bạn cần duy trì những thói quen tốt như:
- Ăn uống khoa học, đầy đủ và cân đối 4 nhóm chất dinh dưỡng chính (đường bột, đạm, béo, vitamin và khoáng chất) giúp cơ thể chống lại viêm nhiễm và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn khi có dấu hiệu bất thường ở đường hô hấp. Tham khảo thêm: Các thực phẩm trị ho có đờm hiệu quả.
- Uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày giúp làm loãng đờm, giữ ẩm niêm mạc và hỗ trợ quá trình trao đổi chất, từ đó giảm nguy cơ tích tụ đờm.
- Ngủ đủ giấc, trung bình 7-8 tiếng mỗi ngày và trước 23h giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, tạo điều kiện cho cơ thể phục hồi, từ đó ngăn ngừa viêm nhiễm và tình trạng đờm kéo dài.
- Tập thể dục đều đặn khoảng 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày mỗi tuần để tăng cường lưu thông khí, làm sạch đường thở và hỗ trợ đào thải chất nhầy.
- Cân bằng giữa công việc và nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức – vì căng thẳng kéo dài dễ làm suy yếu miễn dịch, tạo điều kiện cho đờm tích tụ.
Ngoài ra, bạn nên thường xuyên rửa tay, đeo khẩu trang khi ra ngoài, giữ ấm cơ thể khi trời lạnh và vệ sinh mũi họng bằng nước muối loãng,… để ngăn ngừa virus, vi khuẩn xâm nhập – từ đó hạn chế tình trạng tiết đờm quá mức.
5. Tổng kết
Đờm đặc là dấu hiệu thường gặp khi đường hô hấp bị kích ứng hoặc viêm nhiễm, nhưng cũng có thể là biểu hiện của các bệnh lý nghiêm trọng nếu kéo dài. Việc nhận biết sớm triệu chứng, xác định đúng nguyên nhân và áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp sẽ giúp cải thiện tình trạng đờm đặc hiệu quả.
Tùy theo nguyên nhân, người bệnh có thể kết hợp dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ, đồng thời thay đổi lối sống và áp dụng các mẹo hỗ trợ tiêu đờm tại nhà. Nếu tình trạng đờm đặc không thuyên giảm sau vài tuần hoặc xuất hiện kèm triệu chứng bất thường, bạn nên đi khám để được tư vấn điều trị kịp thời.
Bên cạnh đó, bạn cũng có thể tham khảo sử dụng thêm sản phẩm bảo vệ sức khỏe Thiên Môn Bổ Phổi của Dược Bình Đông – được chiết xuất từ thảo dược thiên nhiên như Thiên môn đông, Trần bì, Tang bạch bì,… có tác dụng hỗ trợ bổ phổi, hỗ trợ giảm đau họng có đờm, ho khan, ho có nhiều đờm, ho về đêm, ho lâu ngày, đau rát họng, khàn tiếng. Sản phẩm này đạt tiêu chuẩn GMP, đem đến sự an toàn cho người sử dụng.
Thiên Môn Bổ Phổi của Dược Bình Đông
Lưu ý, các sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.
