Xuyên bối mẫu – dược liệu quý đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe

Xuyên bối mẫu (bối mẫu) là gì? Tác dụng, bài thuốc từ Xuyên bối mẫu để trị ho (ho khan, ho có đờm), long đờm và chữa các bệnh lý khác. Những lưu ý khi sử dụng.

Xuyên bối mẫu là thảo dược được sử dụng rộng rãi trong cả Đông y và Tây y để điều trị nhiều bệnh lý, đặc biệt là trong các bài thuốc trị ho, viêm họng. Cùng tìm hiểu về đặc điểm, thành phần cũng như công dụng của Xuyên bối mẫu qua bài viết sau của Dược Bình Đông.

1. Giới thiệu về Xuyên bối mẫu

Xuyên bối mẫu, hay còn được gọi là Bối mẫu hoặc Triết bối mẫu, Bối mẫu (Bulbus Fritillariae) là phần thân hành đã được phơi hoặc sấy khô của nhiều loài cây thuộc chi Xuyên bối mẫu. Trong đó, một số loài điển hình bao gồm Xuyên bối mẫu (Fritillaria cirrhosa D. Don), Ám tử bối mẫu (Fritillaria unibraceata Hsiao et K.C.Hsia), Cam túc bối mẫu (Fritillaria przewalskii Maxim.) và Thoa sa bối mẫu (Fritillaria delavayi Franch). Tên khoa học của Xuyên bối mẫu là Fritillaria roylei Hook, thuộc họ Loa kèn (Liliaceae). 

Đặc điểm của Xuyên bối mẫu

Xuyên bối mẫu là loại cây thân thảo sống lâu năm, có chiều cao dao động từ 40 đến 90 cm. Xuyên bối mẫu có một số đặc điểm sau: 

  • Thân mảnh, phần thân hành được cấu tạo bởi các tép ép chặt vào nhau.
  • Rễ và thân bện vào nhau tạo thành hình xoắn ốc, giống như hình ảnh con cái bám lấy mẹ, tạo nên nét đặc trưng của Xuyên bối mẫu. 
  • Hoa của cây có hình chuông, dài từ 3,5 đến 5 cm, màu vàng nhạt và thường hướng xuống đất.
  • Lá của cây mọc thành từng cụm từ 3 đến 6 lá, đầu lá cuộn lại với nhau, tạo nên hình dáng độc đáo cho loài cây này.
Đặc điểm hình thái của Xuyên bối mẫu

Đặc điểm hình thái của Xuyên bối mẫu

Điều kiện sống

Xuyên bối mẫu là loài dược liệu thích nghi tốt với môi trường có ánh sáng yếu và thời tiết đa dạng. Đặc biệt, cây phát triển mạnh ở những khu vực có khí hậu mát mẻ và đất đai giàu dinh dưỡng. Địa hình phức tạp của vùng Tứ Xuyên, Trung Quốc với sự kết hợp giữa đồi núi, đồng bằng và cao nguyên, tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của dược liệu này.

Do đặc tính thích nghi với khí hậu ôn đới, việc trồng Xuyên bối mẫu ở các nước có khí hậu nhiệt đới, như Việt Nam, gặp nhiều khó khăn. Khí hậu nóng ẩm, nhiều ánh sáng và mưa nhiều ở các nước nhiệt đới không phù hợp với đặc tính sinh trưởng của loại dược liệu này.

Xuyên bối mẫu thường ưa môi trường ánh sáng yếu

Xuyên bối mẫu thường ưa môi trường ánh sáng yếu

Bộ phận được dùng làm thuốc:

Bộ phận chính của cây Xuyên bối mẫu được sử dụng làm thuốc là phần thân hành. Thời gian thu hoạch thường diễn ra từ giữa tháng 8 đến tháng 10 hàng năm. Xuyên bối mẫu có thể được chế biến theo 2 cách:

  • Xuyên bối mẫu không cần sắc: Sau khi loại bỏ phần vỏ, thân hành được sấy khô, sau đó tán nhuyễn thành bột. Một số trường hợp có thể tẩm bột với nước Gừng rồi rang vàng trước khi tán. Khi sử dụng, bột Xuyên bối mẫu có thể hòa trực tiếp vào thang thuốc đã sắc sẵn, không cần thêm bước sắc thuốc truyền thống.
  • Xuyên bối mẫu khô: Bỏ phần lõi của Bối mẫu, đem rang với gạo nếp đến khi chuyển sang màu vàng thì bỏ phần gạo, thu Bối mẫu và bảo quản dùng dần. Hoặc có thể sao Bối mẫu đã bỏ phần lõi với nước Gừng rồi dùng dần.

2. Công dụng của Xuyên bối mẫu

Xuyên bối mẫu là một loại dược liệu quý được sử dụng rộng rãi trong cả Đông y và Tây y để điều trị nhiều loại bệnh.

2.1. Theo Tây y

Trong Tây y, Xuyên bối mẫu đã được nghiên cứu và đánh giá về mặt thành phần hóa học để khám phá ra các hợp chất có khả năng điều trị bệnh.

Xuyên bối mẫu có chứa nhiều Alkaloid như Peiminin, Peimin, Peimisin, Peimidin, Peimitidin, Fritimin. Bên cạnh đó, dược liệu này còn chứa các hợp chất Peiminoside và nhiều nguyên tố kim loại như Đồng, Mangan, Kẽm giúp thúc đẩy quá trình hồi phục của cơ thể và hỗ trợ hệ miễn dịch. 

Những hoạt chất này mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là khả năng điều trị các bệnh liên quan đến đường hô hấp và hỗ trợ hệ miễn dịch như:

  • Trị ho, long đờm, chống viêm.
  • Hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp.
  • Hỗ trợ điều trị ung thư phổi.
  • Hỗ trợ điều trị lao phổi.
  • Giảm đau, chống viêm, chống oxy hóa.

2.2. Theo Đông y

Trong Đông y, Xuyên bối mẫu được biết đến như một loại dược liệu để điều trị các bệnh lý liên quan đến Phế và hệ hô hấp, nhờ những đặc điểm như sau: 

  • Tính vị: Tính mát, vị ngọt, hơi đắng.
  • Quy kinh: Tâm, Phế.
  • Công dụng: Nhuận phế, trừ đàm, chỉ khái, thanh nhiệt tán kết.
  • Chủ trị: Điều trị ho dai dẳng, ho có đờm, chảy máu cam, nôn ra máu, lợi sữa, bổ phế, long đờm.
Xuyên bối mẫu là dược liệu quý trong Đông Y

Xuyên bối mẫu là dược liệu quý trong Đông Y

Tham khảo thêm: Các loại dược liệu giúp chữa ho trong Đông Y

3. Cách sử dụng Xuyên bối mẫu trong điều trị bệnh

Xuyên bối mẫu được sử dụng trong nhiều bài thuốc điều trị các bệnh lý khác nhau.

3.1. Bài thuốc trị các vấn đề hô hấp

Xuyên bối mẫu thường được sử dụng để điều trị các bệnh do âm hư hỏa vượng, bao gồm các triệu chứng như ho có đờm, phổi khô và ho ra máu.

Dưới đây là một số bài thuốc từ Xuyên bối mẫu để điều trị các vấn đề hô hấp:

Bài 1: Bài thuốc giúp hạ sốt, long đờm, bổ phế. 

  • Thành phần: 12g Xuyên bối mẫu, 12g Tri mẫu, 3 lát Gừng tươi.
  • Cách dùng: Sắc uống.

Bài 2: Bài thuốc trị ho dai dẳng lâu ngày không khỏi, có thể kèm theo khó thở. 

  • Thành phần: 12g Xuyên bối mẫu, 12g Mạch môn đông, 12g Tử uyển, 8g Hạnh nhân.
  • Cách dùng: Sắc uống hoặc tán nhuyễn các dược liệu thành bột, pha với nước uống. 

Nếu bạn đang gặp tình trạng ho dai dẳng lâu ngày không khỏi, bạn có thể tham khảo sử dụng sản phẩm bảo vệ sức khỏe Thiên Môn Bổ Phổi Bình Đông. Sản phẩm là sự kết hợp hài hòa giữa các thảo dược quý như Bách bộ, Thiên môn đông, Bạc hà, Trần bì,… giúp hỗ trợ cải thiện các triệu chứng ho lâu ngày, ho về đêm, ho khan, ho có đờm, đau rát hầu họng hiệu quả.

Hình chụp sản phẩm bảo vệ sức khỏe Thiên Môn Bổ Phổi Bình Đông

Sản phẩm bảo vệ sức khỏe Thiên Môn Bổ Phổi Bình Đông giúp bổ phổi hỗ trợ điều trị các triệu chứng ho (ho khan, ho có đờm, ho lâu ngày, ho về đêm…) giảm đau họng hiệu quả.

Bài 3: Bài thuốc trị suy nhược cơ thể lâu ngày do phế âm hư

  • Thành phần: 4g Xuyên bối mẫu, 12g Thục địa, 12g Sinh địa, 12g Huyền sâm, 12g Bách hợp, 8g Đương quy, 8g Mạch môn, 8g Bạch thược, 6g Cát cánh, 4g Cam thảo.
  • Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Trong trường hợp ho ra máu, thêm vào bài thuốc 8g Bạch cập, 8g A giao.

Bài 4: Bài thuốc trị viêm phổi giai đoạn khởi phát 

  • Thành phần: 6g Xuyên bối mẫu, 16g Kim ngân hoa, 16g Liên kiều, 12g Ngưu bàng tử, 12g Đậu xị, 8g Cát cánh, 8g Tiền hồ, 8g Bạc hà.
  • Cách dùng: Sắc uống.
Xuyên bối mẫu được sử dụng trong nhiều bài thuốc dành cho phổi

Xuyên bối mẫu được sử dụng trong nhiều bài thuốc dành cho phổi

3.2. Trị bệnh lý khác

Ngoài công dụng trị các bệnh lý về hô hấp, Xuyên bối mẫu còn được ứng dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác như mụn nhọt, động kinh và viêm loét dạ dày tá tràng.

Bài 1: Bài thuốc giúp tiêu viêm, giải độc, hỗ trợ điều trị mụn nhọt và các vết viêm sưng trên da.

  • Thành phần: 8g Xuyên bối mẫu, 20g Kim ngân hoa, 16g Bồ công anh, 12g Gai bồ kết, 12g Liên kiều, 12g Hoàng cầm, 8g Bối mẫu, 6g Trần bì, 4g Cam thảo.
  • Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày một thang.

Bài 2: Bài thuốc trị động kinh

  • Thành phần: 6g Xuyên bối mẫu, 16g Đảng sâm, 12g Bán hạ chế, 12g Cương tàm, 12g Đởm nam tinh, 12g Mạch môn, 12g Viễn chí, 12g Phục linh, 12g Phục thần, 12g Thiên ma, 12g Toàn yết, 8g Thạch xương bồ, 6g Chu sa, 6g Hổ phách, 6g Trần bì.
  • Cách dùng: Tán các vị thuốc trên thành bột, sau đó trộn với nước nấu từ Gừng, Cam thảo và Trúc lịch rồi làm thành viên hoàn. Mỗi lần uống 20g, mỗi ngày uống 2 lần.

Bài 3: Bài thuốc trị viêm loét dạ dày tá tràng

  • Thành phần: 8g Xuyên bối mẫu, 12g Bạch thược, 8g Chi tử, 8g Đan bì, 8g Thanh bì, 8g Trạch tả, 8g Hoàng liên, 6g Trần bì, 4g Ngô thù du.
  • Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày một thang.

3.3. Bài thuốc dành cho trẻ em

Xuyên bối mẫu là một dược liệu có tính mát, lành tính và được sử dụng an toàn trong các bài thuốc dành cho trẻ em, đặc biệt trong điều trị các bệnh về đường hô hấp như ho, viêm phế quản hay các vấn đề như tưa lưỡi. 

Bài 1: Bài thuốc trị ho 

  • Thành phần: 6g Xuyên bối mẫu, 3g Hạnh nhân.
  • Cách dùng: Giã vụn hỗn hợp Xuyên bối mẫu và Hạnh nhân, sau đó nấu với nước trong 40 phút.

Bạn có thể tham khảo thêm sản phẩm Thiên Môn Bổ Phổi Bình Đông dành cho trẻ em (từ 3 – 10 tuổi). Sản phẩm được bào chế từ các loại thảo dược như Cát cánh, Trần bì, Bạc hà, Kinh giới,… giúp hỗ trợ giảm triệu chứng ho khan, ho có đờm do viêm họng, cảm lạnh hoặc viêm phế quản gây ra. Đây là sản phẩm được nhiều phụ huynh lựa chọn khi con trẻ mắc phải triệu chứng ho đau rát họng

Hình chụp Thiên Môn Bổ Phổi Bình Đông

Thiên Môn Bổ Phổi Bình Đông (Trẻ Em) – giúp bổ phổi, tăng cường sức đề kháng, giảm ho (ho nhiều về đêm, ho khan, ho có đờm) cho trẻ

Bài 2: Bài thuốc trị tưa lưỡi ở trẻ em 

  • Thành phần: 2g Xuyên bối mẫu (bỏ lõi), 2g Mật ong, 2ml Nước lã.
  • Cách dùng: Trộn Xuyên bối mẫu với Mật ong và nước lã, sau đó bôi trực tiếp hỗn hợp lên lưỡi của trẻ. Sử dụng 4 – 5 lần mỗi ngày.

Bài 3: Bài thuốc trị viêm phế quản, khó thở, ho, sốt ở trẻ em. 

  • Thành phần: 6 – 8g Xuyên bối mẫu (tán bột), 12 – 20g Thạch cao sống (đã sắc trước), 8 – 10g Cát cánh, 8 – 10g Tiền hồ, 6 – 8g Trần bì, 6 – 8g Ma hoàng, 6 – 8g Hạnh nhân, 3g Cam thảo.
  • Cách dùng: Sắc hỗn hợp các vị thuốc trên với nước, chia thành 3 lần uống trong ngày.

3.4. Đối với phụ nữ

Xuyên bối mẫu là một dược liệu lành tính và an toàn, đem lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe của phụ nữ, nhất là trong việc điều trị các triệu chứng ho có đờm, viêm tuyến vú và hỗ trợ tăng tiết sữa sau khi sinh. 

Bài 1: Bài thuốc trị chứng ho có đờm ở phụ nữ có thai

  • Thành phần: Xuyên bối mẫu (bỏ lõi, sao vàng, tán nhỏ), Đường phèn.
  • Cách dùng: Tán Xuyên bối mẫu thành bột mịn, trộn với đường phèn và viên nhỏ cỡ hạt ngô. Ngậm 5 – 10 viên mỗi ngày để giảm ho và long đờm.

Bài 2: Bài thuốc trị viêm tuyến vú lúc vừa mới sưng

  • Thành phần: 10g Xuyên bối mẫu, 15g Bồ công anh, 10g Thiên hoa phấn, 10g Đương quy, 10g Liên kiều, 10g Lộc giác, 6g Thanh bì.
  • Cách dùng: Sắc tất cả các vị thuốc trên với nước và uống mỗi ngày một thang. Đối với các vùng sưng tấy ngoài da, có thể giã nát Bồ công anh và đắp trực tiếp lên khu vực bị ảnh hưởng.

Bài 3: Bài thuốc giúp tăng tiết sữa cho con bú

  • Thành phần: Xuyên bối mẫu, Tri mẫu, Bột mẫu lệ (mỗi vị bằng nhau).
  • Cách dùng: Tán nhuyễn các vị thuốc trên thành bột mịn. Mỗi lần dùng 4g, uống cùng với nước hầm giò heo, ngày uống 2 lần.

3.5. Dùng trong các món ăn

Xuyên bối mẫu không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc Đông y mà còn có thể được kết hợp vào các món ăn, giúp cải thiện sức khỏe, đặc biệt là đối với những người bị ho, mệt mỏi, hoặc các bệnh lý liên quan đến hô hấp. Bạn có thể tham khảo một số món ăn thơm ngon, bổ dưỡng với thành phần Xuyên bối mẫu dưới đây: 

Lê hấp Đường phèn với Xuyên bối mẫu cho người ho khan, ho ít đờm, ho do viêm họng.

  • Thành phần: 1 quả Lê (đã gọt vỏ, tách hạt), Xuyên bối mẫu 3g, Đường phèn 6g (đã tán nhỏ).
  • Cách dùng: Cho quả Lê đã chuẩn bị vào hầm cùng với Xuyên bối mẫu và Đường phèn trong khoảng 30 phút cho đến khi Lê mềm và ngấm vị.
Lê hấp đường phèn kèm Xuyên bối mẫu

Lê hấp đường phèn kèm Xuyên bối mẫu

Cháo Xuyên bối mẫu (hỗ trợ cho bệnh nhân khí phế thủng hoặc viêm khí phế quản cấp).

  • Thành phần: 10g  Xuyên bối mẫu (đã tán mịn), 50g Gạo tẻ, Đường phèn.
  • Cách dùng: Nấu cháo gạo tẻ cho đến khi chín mềm, sau đó thêm một ít Đường phèn vào khuấy đều cho tan. Tiếp theo, cho Xuyên bối mẫu đã tán mịn vào, đun nhỏ lửa cho đến khi cháo sôi lăn tăn. Sử dụng cháo mỗi ngày 2 lần (sáng và tối) để hỗ trợ điều trị khí phế thủng hoặc viêm khí phế quản cấp.

Đọc thêm:

4. Một số thông tin quan trọng cần biết khi sử dụng Xuyên bối mẫu

4.1. Những lưu ý

Xuyên bối mẫu là một dược liệu quý và được sử dụng trong nhiều bài thuốc Đông y. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn khi sử dụng, cần chú ý đến một số lưu ý quan trọng như sau:

  • Liều lượng sử dụng: Xuyên bối mẫu được dùng với liều từ 4 – 12g dạng thuốc thang. Đối với dạng tán bột, uống 2 – 4g với nước. 
  • Tương tác thuốc: Không dùng phối hợp Xuyên bối mẫu cùng với vị thuốc Phụ tử, Ô đầu.
  • Đối tượng không nên dùng: Những người có triệu chứng đờm lạnh, loãng ướt hoặc thuộc thể hư hàn không nên sử dụng Xuyên bối mẫu, vì dược liệu này có tính mát, có thể làm tình trạng bệnh lý trở nên nghiêm trọng hơn.
  • Nguồn gốc và xuất xứ: Cần lưu ý rằng Xuyên bối mẫu chủ yếu được trồng ở Trung Quốc và ít phổ biến ở nước ta. Vì vậy, khi mua Xuyên bối mẫu, cần chú ý đến nguồn gốc xuất xứ để tránh việc sử dụng các sản phẩm giả mạo có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của bạn.

Viên ngậm thảo mộc ho Thiên Môn là sự kết hợp giữa chiết xuất từ Đông trùng hạ thảo cùng nhiều thảo dược quý như Xuyên bối mẫu, Tỳ bà diệp, Thiên môn đông, Húng chanh, Bạc hà, Lá Thường xuân giúp hỗ trợ giảm đờm, giảm nhanh các cơn ho, đẩy lùi triệu chứng đau họng khản tiếng hiệu quả. 

Hình chụp viên ngậm thảo mộc ho Thiên Môn Bình Đông

Viên ngậm thảo mộc ho Thiên Môn Bình Đông (Hộp 50 viên) làm dịu cơn đau rát họng, khản tiếng, giảm ho, giảm đờm do viêm họng, viêm phế quản

4.2. Kết hợp thói quen có lợi

Bên cạnh việc sử dụng các dược liệu như Xuyên bối mẫu, việc duy trì thói quen sống lành mạnh là điều rất quan trọng để tăng cường sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số thói quen lành mạnh bạn có thể tham khảo:

  • Chế độ ăn dinh dưỡng cân đối bao gồm đầy đủ 4 nhóm chất như đường bột, đạm, chất béo, cùng vitamin và khoáng chất.
  • Ăn uống điều độ, không bỏ bữa. Đọc thêm về tác hại của ăn uống không điều độ
  • Ngủ đủ giấc 7 – 8 tiếng mỗi ngày và ngủ sớm trước 23h00.
  • Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày. Đọc ngay tác hại của việc uống ít nước
  • Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng bằng các hoạt động như thiền, tắm nước ấm thường xuyên,… 
  • Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, mỗi tuần ít nhất 5 ngày giúp cơ thể thư giãn, cải thiện tuần hoàn máu và nâng cao sức khỏe toàn diện. Xem thêm tác hại khi lười vận động
  • Duy trì cân nặng hợp lý để hạn chế nguy cơ mắc các bệnh lý do thừa cân, béo phì gây ra.
  • Thăm khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện và điều trị các bệnh lý (nếu có).

5. Tổng kết

Xuyên bối mẫu là dược liệu đem lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe, được ứng dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc. Công dụng nổi bật của Xuyên bối mẫu là khả năng điều trị các bệnh liên quan đến đường hô hấp, giúp cải thiện các triệu chứng ho, đau rát họng. Với công dụng này của Xuyên bối mẫu, Dược Bình Đông đã cho ra đời sản phẩm viên ngậm ho thảo mộc Thiên Môn. Sản phẩm là sự kết hợp của Xuyên bối mẫu với các dược liệu quý như Tỳ Bà Diệp, Thiên Môn Đông, Lá Thường xuân,… giúp đẩy lùi triệu chứng đau họng khản tiếng, giảm nhanh các cơn ho. 

Dược Bình Đông là thương hiệu Dược phẩm uy tín với hơn 70 năm kinh nghiệm. Chúng tôi luôn nỗ lực không ngừng để đem đến những sản phẩm hiệu quả, an toàn nhất đến tay người tiêu dùng. Để tìm hiểu thêm thông tin về sản phẩm, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua hotline (028).39.808.808.

Liên hệ Dược Bình Đông

Đánh giá bài viết này

0 / 5

Your page rank:

Chúng tôi cung cấp y học chính xác và đảm bảo kiểm tra kỹ lưỡng để đảm bảo tính cập nhật và khách quan. Độc giả có thể tham khảo chính sách biên tập để xác nhận độ tin cậy của nội dung. Bài viết này dựa theo nguồn bên dưới:

**** Nội dung đang cập nhật
Liên hệ với Dược Bình Đông để được tư vấn miễn phí
Bình luận
Hãy đặt câu hỏi hoặc chia sẻ suy nghĩ của bạn về bài viết

      Để lại lời nhắn

      Bài viết liên quan
      Bằng tất cả sự tận tụy và tâm huyết, Dược Bình Đông luôn trung thành với tôn chỉ "Thành quả chúng tôi không phải tiền bạc mà là sức khỏe và sự tin tưởng của khách hàng".
      Dược Bình Đông
      Logo
      Đăng ký tài khoản mới

      Tư vấn miễn phí

      Chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn các vấn đề sức khỏe mà bạn cần. Hãy để lại lời nhắn, chúng tôi sẽ phản hồi ngay!

      (Các thông tin cung cấp đều được bảo mật)
      Giỏ hàng