Sinh khương (củ Gừng tươi) là một thảo dược quen thuộc được sử dụng phổ biến trong y học với nhiều tác dụng dược lý. Đây cũng là loại gia vị rất quen thuộc và hầu như luôn có sẵn ở ngăn bếp của gia đình Việt. Trong bài viết này, Dược Bình Đông sẽ cung cấp những thông tin quan trọng về đặc điểm, công dụng, một số bài thuốc hay và những lưu ý cần biết khi sử dụng vị thuốc gừng tươi. Hãy cùng tìm hiểu nhé!
1. Giới thiệu về vị thuốc Gừng tươi
Sinh khương là củ (thân rễ) tươi của cây Gừng (Zingiber officinale Rosc.), thuộc họ Gừng (Zingiberaceae). Ngoài ra, củ Gừng sau khi được phơi hoặc sấy khô được gọi là Can khương, cần chú ý để tránh nhầm lẫn hai vị thuốc này.
Đặc điểm của cây Gừng
Trong cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” GS Đỗ Tất Lợi đã mô tả cây Gừng như sau:
Gừng là loại cây thân thảo, sống lâu năm, cao có thể từ 0,6 đến 1m. Phần thân rễ mẫm lên thành củ, lâu ngày dần dần thành xơ. Lá mọc so le, có bẹ, không cuống, dạng hình mác, chiều dài khoảng 15-20cm, rộng tầm 2cm, bề mặt lá bóng nhẵn với phần gân giữa có màu trắng nhạt, khi vò ra thấy có mùi thơm.
Gừng là cây thân thảo, sống lâu năm có phần thân rễ mẫm lên thành củ
Trục hoa Gừng bắt đầu từ gốc, dài khoảng 20cm, cụm hoa thành bông mọc sít nhau, hoa dài khoảng 5cm với độ rộng 2-3cm. Lá bắc dạng hình trứng, dài khoảng 2.5cm, mép lưng có màu vàng. Đài hoa dài khoảng chừng 1cm với 3 răng ngắn cùng 3 cành hoa dài chừng 2cm, màu vàng xanh, mép cánh hoa và nhị hoa màu tím.
Phân bố, thu hái, bào chế
Gừng có nguồn gốc từ châu Á, từ xa xưa Gừng đã có vai trò quan trọng trong y học cổ truyền của các nước châu Á. Hiện nay Gừng phân bố ở rất nhiều nơi trên thế giới, trong đó phổ biến nhất là ở Việt Nam, Ấn Độ, Trung Quốc. Tại Việt Nam, cây Gừng được trồng ở khắp nơi, từ đồng bằng cho đến những vùng núi cao và cả ngoài hải đảo.
Gừng thường được thu hoạch vào mùa hạ và mùa thu để lấy củ ăn hoặc làm thuốc. Để có vị thuốc Sinh khương (tức củ Gừng tươi), sau khi thu hoạch về, Gừng được đem bỏ rễ con, rửa sạch bằng nước và để dùng dần. Ngoài ra, để giữ Gừng tươi lâu có thể đặt Gừng vào chậu rồi phủ kín đất lên, khi dùng thì đào lên rửa sạch là được.
Gừng tươi sau khi sơ chế cần được bảo quản ở những nơi khô ráo, thoáng mát, hạn chế để củ nảy mầm. Khi sử dụng, đem Gừng tươi bỏ hết vỏ bên ngoài và dùng ngay hoặc đem cắt lát rồi nghiền lấy nước.
Củ Gừng tươi chính là vị thuốc Sinh khương
2. Công dụng của Gừng tươi
Gừng tươi là vị thuốc quen thuộc trong Đông y và cũng được Y học hiện đại chứng minh có nhiều tác dụng tuyệt vời như: giảm ho, kháng viêm, giảm đau, tăng huyết áp, chữa đau bụng lạnh, tay chân lạnh,… Cùng tìm hiểu cụ thể những công dụng của Gừng non trong nội dung dưới đây của Dược Bình Đông nhé.
2.1. Theo Tây y
Gừng tươi chứa rất nhiều thành phần đa dạng như:
- Tinh dầu (chiếm 2-3%), trong đó nhiều nhất là các hợp chất thuộc nhóm hydrocarbon sesquiterpenic
- Chất nhựa dầu (5%)
- Chất béo (3,7%)
- Tinh bột
- Một số chất cay như Zingerola, Shogaol, Zingeron,…
Củ gừng tươi đã được y học hiện đại chứng minh việc sở hữu nhiều tác dụng dược lý, tiêu biểu như:
- Tăng tiết dịch vị, tăng nhu động ruột, trợ giúp tiêu hóa tốt, cầm nôn.
- Kháng viêm, tiêu sưng, giảm đau.
- Gây hưng phấn trung khu vận mạch, trung khu hô hấp và tim, tăng huyết áp, tăng tuần hoàn ngoại vi, trợ giúp ra mồ hôi.
- Ức chế trực khuẩn thương hàn, phẩy khuẩn tả, trùng roi,…
Củ gừng có công dụng trong hỗ trợ tiêu hóa
2.2. Theo Đông y
Củ gừng tươi là một vị thuốc quý của Đông y thường được sử dụng để chữa cảm mạo phong hàn, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, nôn và buồn nôn do tỳ vị hư hàn, chữa ho do ngoại cảm phong hàn hoặc ho liên tục về đêm, ho lâu ngày không khỏi do viêm phế quản cấp, viêm phế quản mạn tính… Dưới đây là một số đặc điểm dược lý của Gừng trong Đông y:
- Tính vị: Vị cay, tính hơi ôn.
- Quy kinh: Phế, Tỳ, Vị.
- Công năng: Phát biểu tán hàn, ôn trung chỉ nôn, tiêu đờm, hành thủy giải độc.
- Chủ trị: Dùng trong các trường hợp ngoại cảm, biểu chứng, bụng đầy trướng, nôn mửa, đờm ẩm sinh ho, giải độc Bán hạ, Nam tinh, cua cá,.
Sinh khương là vị thuốc quý, được sử dụng phổ biến trong Đông y
3. Một số cách sử dụng gừng tươi đơn giản tại nhà
Với nhiều công dụng tuyệt vời lại dễ kiếm, Sinh khương là một vị thuốc có thể sử dụng ngay tại nhà. Cùng Dược Bình Đông tìm hiểu một số cách đơn giản và hiệu quả với vị thuốc này nhé!
3.1. Trà Sinh khương mật ong (trà gừng mật ong)
Trà Gừng có thể sử dụng hàng ngày, giúp tăng cường sức đề kháng, cải thiện chức năng hệ tiêu hóa, giúp cơ thể tỉnh táo hơn. Ngoài ra trà gừng mật ong còn có thể hỗ trợ chữa cảm cúm.
- Thành phần: Vài lát Sinh khương, mật ong
- Cách dùng: Đun sôi nước rồi thả vào vài lát Sinh khương, tiếp tục đun thêm khoảng 10 phút, sau đó tắt bếp thêm mật ong, khuấy đều và có thể sử dụng ngay.
Trà Sinh khương mật ong giúp tăng cường sức đề kháng cơ thể, cải thiện sức khỏe
3.2. Cháo Sinh khương (cháo gừng)
Cháo Sinh khương hỗ trợ giải cảm hiệu quả, đồng thời là một món dễ ăn, dễ tiêu, giúp kích thích vị giác người bệnh.
- Thành phần: Gạo, vài lát Sinh khương, Hành lá, Tía tô
- Cách dùng: Vo gạo rồi đem nấu cháo, đến khi cháo chín thì thêm vài lát Sinh khương và một ít Hành lá và Tía tô vào.
3.3. Rượu Sinh khương xoa bóp (rượu gừng)
Rượu Sinh khương xoa bóp ngoài da giúp giảm đau nhức, tan máu bầm do chấn thương, va đập, đồng thời giúp giảm sưng phù.
- Thành phần: 1kg Sinh khương, 2 lít rượu trắng
- Cách dùng: Sinh khương rửa sạch, giã nát rồi ngâm với rượu trắng.
Lưu ý: Không bôi rượu Sinh khương vào những vết thương hở.
3.4. Chườm nóng bằng Sinh khương
Chườm nóng bằng Sinh khương giúp cải thiện tuần hoàn, giảm cảm giác đau vùng chậu, đem lại cảm giác dễ chịu, giảm căng thẳng.
- Thành phần: 60g Sinh khương xay
- Cách dùng: Cho Sinh khương xay vào ¼ cốc nước nóng rồi đổ hỗn hợp vào miếng vải, buộc túm đầu lại, đặt lên vùng xương chậu bị đau, thư giãn nhẹ nhàng trong khoảng 30 phút.
3.5. Nước Sinh khương ngâm chân
Nước Sinh khương ngâm chân có tác dụng rất tốt cho các trường hợp trẻ nhỏ bị ho, đau họng sổ mũi, sổ mũi…
- Thành phần: 50g Sinh khương, 20g muối hột, 1 lít nước
- Cách dùng: Sinh khương gọt vỏ, rửa sạch rồi giã nhỏ, sau đó đem nấu chung với muối và nước. Nước sôi thì vặn nhỏ lửa, sau khoảng 5 phút thì tắt bếp. Sau khi nước Sinh khương nguội bớt, ngâm chân cho trẻ kết hợp massage 2 lòng bàn chân của trẻ trước khi đi ngủ. Thực hiện liên tục trong 3 ngày.
4. Gợi ý một số bài thuốc trị bệnh từ Gừng tươi
Sinh khương là vị thuốc phổ biến được dùng trong nhiều bài thuốc Y học cổ truyền. Sau đây là một số bài thuốc trị bệnh từ gừng tươi hay gặp nhất:
Sinh khương là vị thuốc phổ biến được dùng trong nhiều bài thuốc Y học cổ truyền
4.1. Trị ho có đờm, ngạt mũi, sổ mũi, nhức đầu, sốt ớn lạnh, cảm thấp nhiệt
- Thành phần: 15-20g Sinh khương, 15-20g Hành trắng
- Cách dùng: Sắc lấy nước, uống khi còn nóng kết hợp với xông cho ra mồ hôi.
4.2. Bài thuốc chữa chứng buồn nôn và nôn mửa do tỳ vị hư hàn
- Thành phần: 8-12g Sinh khương, 8-12g Bán hạ
- Cách dùng: Đem sắc lấy nước uống, dùng trong ngày.
4.3. Bài thuốc trị cảm mạo, phong hàn
- Thành phần: 3 lát Sinh khương, 10g Bạc hà, 10g Kinh giới, 10g Tía tô, 6g Vỏ quýt, 6g Địa liền, 6g Bạch chỉ
- Cách dùng: Đem sắc lấy nước uống, dùng liên tục trong 3 ngày.
4.4. Bài thuốc kích thích vị giác và hỗ trợ tiêu hóa
- Thành phần: 1.2g Sinh khương, 6g Quế chi, 12g Bạch thược, 4 quả Đại táo, 4g Chích thảo, 20-40g đường phèn.
- Cách dùng: Đem sắc lấy nước, sau đó cho thêm đường phèn vào
4.5. Bài thuốc trị viêm nha chu
- Thành phần: Sinh khương, muối ăn
- Cách dùng: Đem sắc loãng. Nước sắc thu được đem súc miệng ngày 2 lần. Trường hợp cổ họng bị ngứa rát, cho thêm 1 ít muối ăn và uống nóng.
5. Một số lưu ý khi sử dụng Gừng tươi
Vị thuốc Gừng tươi dễ kiếm dễ dùng.Tuy nhiên, khi sử dụng, bạn cần lưu ý một số điểm như sau:
Nên hỏi ý kiến của các bác sĩ chuyên môn để sử dụng vị thuốc Sinh khương đúng cách, mang đến hiệu quả tốt nhất và hạn chế những tác dụng không mong muốn.
Sử dụng quá nhiều Củ Gừng tươi trong thời gian dài có thể gây ra:
- Ung nhọt và tích nhiệt mắt bệnh.
- Âm hư nội nhiệt, biểu hư nhiệt gây ra mồ hôi, tổn âm thương mắt, âm hư ho thổ huyết, chứng đạo hãn, đau bụng hỏa nhiệt, tang độc hạ huyết, nhiệt gây nôn lợm,…
Phụ nữ có thai chỉ được sử dụng tối đa mỗi ngày 10g Sinh khương
Người mắc bệnh trĩ cần hạn chế sử dụng quá nhiều Sinh khương và kiêng rượu khi sử dụng Sinh khương để tránh phát bệnh đột ngột.
Thận trọng khi kết hợp Sinh khương cùng một số vị thuốc như: Hoàng liên, Hoàng cầm, Tần tiêu, Dạ minh sa.
Một số trường hợp không nên sử dụng Sinh khương:
- Trường hợp âm suy kim vượng nội nhiệt, người nhiệt thịnh, âm hư nội nhiệt
- Người bị cao huyết áp
- Người đang dùng thuốc chống đông máu hay các loại thuốc gây ức chế kết tập tiểu cầu
6. Tổng kết
Sinh khương hay Gừng tươi không chỉ là loại gia vị được dùng nhiều trong nấu ăn hàng ngày mà còn là vị thuốc quý được sử dụng trong các bài thuốc Đông y với công dụng tăng sức đề kháng, hỗ trợ tiêu hóa, phòng ngừa và điều trị một số bệnh lý thường gặp như cảm cúm, ho, nhức đầu, cảm lạnh… Hy vọng sau bài viết này của Dược Bình Đông, bạn đọc đã nắm rõ hơn về đặc điểm của vị thuốc Sinh khương cũng như một số lưu ý giúp sử dụng hiệu quả hơn.
Bát Tiên Bình Đông là sự kết hợp của nhiều thảo dược thiên nhiên quý giúp bồi bổ, nâng cao sức khỏe, ăn ngon miệng, ngủ sâu giấc hơn. Sản phẩm được công nhận là một giải pháp giúp hỗ trợ giảm suy nhược, bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe hiệu quả.
Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Bát Tiên Bình Đông của Dược Bình Đông
Các sản phẩm của Dược Bình Đông sử dụng những thành phần thảo dược tự nhiên an toàn và lành tính. Nếu bạn đọc quan tâm sản phẩm thì vui lòng liên hệ qua hotline (028)39 808 808 để được đội ngũ tư vấn viên của Dược Bình Đông hỗ trợ trong thời gian sớm nhất nhé!
