Ích trí nhân là một dược liệu có tác dụng nổi bật, đó là sáp tinh, cố khí, uất kết khí và súc tiểu tiện. Trong Đông Y, Ích trí nhân được sử dụng phổ biến như là một giải pháp tự nhiên hiệu quả, chủ trị các bệnh về tiết niệu như tiểu đêm nhiều lần, tiểu dắt, di tinh hư lậu,… Vậy làm thế nào để sử dụng Ích trí nhân một cách hiệu quả và an toàn?
Dược Bình Đông sẽ giúp bạn nắm rõ hơn về công dụng, cách sử dụng, cũng như các lưu ý quan trọng khi dùng Ích trí nhân trong hỗ trợ điều trị bệnh.
1. Giới thiệu về Ích trí nhân
Ích trí nhân, có tên khoa học là Alpinia oxyphylla Mig, là quả và hạt của cây Ích trí, thuộc họ Gừng (Zingiberaceae), còn được gọi với cái tên khác là Riềng lá nhọn.
Đặc điểm của cây Ích trí
Cây Ích trí là một loại cây thân thảo, sống lâu năm, và nổi bật với toàn thân có vị cay đặc trưng cùng với những đặc điểm nhận dạng như sau:
- Cây thường phát triển với chiều cao từ 1 đến 1.5m.
- Lá hình mũi mác, dài từ 17 đến 33cm và rộng khoảng 3 đến 6cm.
- Hoa của cây Ích trí có màu trắng với các đốm tím, mọc thành chùm tại đầu cành.
- Quả Ích trí nhân có hình cầu, với đường kính khoảng 1.5cm và chiều dài từ 2 đến 2.4cm, hai đầu quả hơi nhọn.
- Vỏ quả mang màu nâu đỏ hoặc nâu xám, nổi bật với khoảng 13 đến 20 đường chỉ dọc nổi lồi lõm không đều. Vỏ quả mỏng, hơi dẻo, bám sát vào phần hạt bên trong. Khi quả chín vào tháng 7 đến 8, vỏ chuyển màu vàng xanh, và hạt có nhiều cạnh màu đen.
- Hạt của Ích trí nhân có dạng tròn, dẹt, với cạnh hơi dày và đường kính khoảng 0.4cm. Hạt thường có màu nâu xám hoặc vàng xám, và khi đập vỏ, phần thịt bên trong có màu trắng và mang chất bột.
Ích trí nhân là dược liệu trong Đông Y
Điều kiện sống
Cây Ích trí chủ yếu mọc hoang ở những vùng rừng núi, đặc biệt là các khu vực trung du và thượng du. Tại Trung Quốc, Ích trí nhân được tìm thấy phổ biến ở các khu vực như đảo Hải Nam, tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, hiện chưa có thông tin cụ thể về khu vực phân bố của loại dược liệu này. Do đó, phần lớn nguồn cung cấp Ích trí nhân ở Việt Nam hiện nay được nhập khẩu từ nước ngoài, chủ yếu là từ Trung Quốc.
Ích trí nhân mọc hoang ở những vùng rừng núi
Bộ phận dùng, thu hái và cách sử dụng
Bộ phận được sử dụng của cây Ích trí nhân là quả gần chín, những quả mập, có hạt to là lựa chọn lý tưởng để thu được dược liệu chất lượng cao nhất. Quá trình thu hái thường diễn ra vào khoảng tháng 7 đến tháng 8, khi quả chuyển từ màu nâu sang vàng xanh – thời điểm mà hạt trong quả đạt độ phát triển tốt nhất.
Sau khi thu hái, quả được mang về để phơi hoặc sấy khô, giúp bảo quản dược liệu lâu dài và giữ được các hoạt tính của nó. Việc bảo quản Ích trí nhân cần thực hiện ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh xa những nơi ẩm thấp dễ bị mối mọt, nhằm đảm bảo chất lượng không bị suy giảm.
Ích trí nhân có thể được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau: dùng độc vị hoặc kết hợp với các dược liệu khác.
2. Công dụng của Ích trí nhân
Ích trí nhân là một loại dược liệu quý không chỉ phổ biến trong Y học cổ truyền mà còn được nghiên cứu và công nhận bởi Y học hiện đại.
2.1. Theo Tây y
Theo Tây Y, các nghiên cứu chỉ ra rằng, trong Ích trí nhân có chứa 0.7% tinh dầu với các hoạt chất có lợi cho sức khỏe như sau:
Thành phần hóa học
- Sesqui Tecpen C10H24 và Sesqui Tecpen Ancola,
- Tecpen C10H16, 1.7% Saponin,
- 1,8-Cineole, A – Terpineol,
- A – Cyperone,
- A – Dimethyl Benzenepropanoic acid, B – Elemene,
- 1 – Methyl-3-Isopropylcyclohexane, Guaiol, Zingiberol, Aromadendrene.
Công dụng chính
Nhờ vào những thành phần hóa học này, Ích trí nhân mang lại nhiều lợi ích và được sử dụng trong hỗ trợ điều trị bệnh lý như sau:
- Ức chế sự co bóp của đại tràng, hỗ trợ làm giãn mạch, cường tim (theo Trung Dược Học).
- Ức chế tình trạng viêm tuyến liệt (theo Giang Cẩm Bang, Trung Quốc Trung Dược Tạp Chí 1990).
- Chống viêm loét dạ dày (theo Yamahara J và cộng sự, Chem Pharm Bull Tokyo 1990)
- Tăng ngoại vi huyết dịch tế bào bạch cầu (theo Chu Kim Hoàng, Trung Dược Dược Lý Học).
Ngoài ra, theo một số tài liệu nghiên cứu khác, Ích trí nhân còn có các tác dụng như:
- Hạn chế tiểu són, giảm co thắt cơ bàng quang, kháng viêm, ức chế thụ thể Muscarinic.
- Hỗ trợ quá trình hồi phục cơ bàng quang đối với người có bàng quang bị suy yếu, tiểu không tự chủ, người đã điều trị xơ cứng cổ bàng quang.
- Một số công dụng khác của dược liệu có thể kể đến như giãn mạch ngoại vi, hạ nhịp tim, ức chế nhu động ruột.
2.2. Theo Đông y
Theo góc nhìn của Đông Y, Ích trí nhân là một loại dược liệu được sử dụng rộng rãi trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị các vấn đề về thận nhờ những đặc tính như sau:
Thông tin theo Đông Y
- Tính vị: Vị cay, tính ôn
- Quy kinh: Tỳ, Thận
- Công dụng: Ích khí, bổ bất túc, an tam tiêu, an thần, điều hòa khí huyết (theo Bản Thảo Thập Di). Nhiếp diên, cố tinh, ôn thận, súc niệu, khai vị, ôn tỳ (theo Trung Dược Học). Hỗ trợ làm uất kết khí được tuyên thông, tiễn thực, ôn trưng, tẩy tiểu tiện, sáp tinh cố khí, nhiếp diên hóa (theo Bản Thảo Bị Yếu), ôn tỳ, cố tinh, ấm thận, chỉ tả, súc niệu, xầm chảy nước bọt.
- Chủ trị: Bệnh đái dầm, di mộng tinh, bổ dạ dày, trị tiểu dắt, tiểu đêm nhiều lần.
3. Cách sử dụng Ích trí nhân trong trị bệnh và cải thiện sức khỏe
Các phương pháp sử dụng dược liệu này đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ trong Y học cổ truyền với một số cách cụ thể như sau:
3.1. Súc tuyền hoàn (Phụ nhân lương phương) trị tiểu đêm nhiều lần do bàng quang thận hư hàn
- Thành phần: Ô dược, Ích trí nhân, Hoài sơn (chưng rượu) lượng bằng nhau
- Cách dùng: làm hoàn, mỗi lần uống 8 – 12g, ngày 2 – 3 lần. Trị tiểu nhiều lần và đái dầm ở trẻ em.
3.2. Ích trí hoàn trị di tinh, bạch đới do thận dương hư
- Thành phần: Ích trí nhân, Phục linh, Phục thần (có liều lượng bằng nhau).
- Cách dùng: Tán thành bột, làm hoàn, mỗi lần 8g, ngày 2 lần, uống với nước sôi ấm.
Ích trí nhân giảm các triệu chứng liên quan Thận
3.3. Ích trí ẩm trị miệng chảy nước dãi nhiều do tỳ vị hư hàn
- Thành phần: Ích trí nhân 12g, Đảng sâm 12g, Bán hạ 12g, Quất bì 12g, Xa tiền tử 12g, Phục linh 16g.
- Cách dùng: Các dược liệu được kết hợp và sắc lấy nước uống.
3.4. Trị tiêu chảy kéo dài do tỳ thận dương hư
- Thành phần: Ích trí nhân 12g, Hoài sơn 12g, Kha tử nhục 12g, Mộc hương 6g, Tiểu hồi 6g, Can khương 6g, Trần bì 6g, Ô mai 6g.
- Cách dùng: Tán tất cả các dược liệu thành bột mịn, sau đó làm hoàn. Uống mỗi lần từ 4 đến 8g, ngày 2 lần tùy theo độ tuổi và tình trạng sức khỏe. Uống thuốc trước bữa ăn hoặc lúc bụng đói để tối ưu hóa tác dụng điều trị.
3.5. Điều trị ăn uống kém, tiêu chảy kéo dài, đi tiểu nhiều, nhất là vào ban đêm hoặc gần sáng
- Thành phần: Ích trí nhân 12g, Nam mộc hương 30g, Can khương 8g, Trần bì 8g, Ô mai 8g.
- Cách dùng: Đun sôi các dược liệu trên với 300ml nước trong khoảng 3 phút, sau đó đậy kín và ủ (hăm) để dược chất hòa tan vào nước. Để nguội, chia làm 2 lần uống trong ngày.
4. Thông tin quan trọng khi sử dụng
4.1. Đối tượng không nên sử dụng
Mặc dù Ích trí nhân là một dược liệu có nhiều lợi ích, nhưng không phải ai cũng phù hợp để sử dụng loại dược liệu này. Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, bạn cần lưu ý những trường hợp không nên dùng, gồm:
- Người băng huyết do nhiệt, bạch trọc không được dùng (theo Bản Thảo Bị Yếu).
- Người huyết táo, có hỏa không dùng (theo Bản Kinh Phùng Nguyên).
- Người bị Âm hư, thủy, táo nhiệt không nên dùng (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).
- Người sẵn táo nhiệt, có hỏa cần kiêng, không nên sử dụng vì Ích trí nhân tính nhiệt, vị thơm (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).
4.2. Những lưu ý khi sử dụng
Ngoài ra, để đảm bảo dùng Ích trí nhân mang lại hiệu quả tối ưu và an toàn cho sức khỏe, người dùng cần lưu ý một số điểm quan trọng dưới đây:
- Liều lượng khuyến cáo: 4 – 12 g mỗi ngày.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
- Mua dược liệu có nguồn gốc rõ ràng.
5. Kết hợp với các thói quen tốt có lợi cho sức khỏe
Bên cạnh việc sử dụng các dược liệu, duy trì thói quen sống lành mạnh là điều rất quan trọng để tăng cường sức khỏe tổng thể. Một số thói quen có lợi gồm:
- Chế độ ăn dinh dưỡng đầy đủ 4 nhóm đường bột, đạm, béo, vitamin và khoáng chất.
- Ăn uống điều độ, tránh bỏ bữa.
- Ngủ đủ giấc 7 – 8 tiếng mỗi ngày và ngủ sớm trước 23h00. Tìm hiểu thêm: Cách ngủ ngon và sâu giấc tại nhà.
- Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày. Tìm hiểu thêm: Uống ít nước có tác hại gì?
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng với các phương pháp như thiền, tắm nước ấm thường xuyên,… kết hợp các liệu pháp thư giãn khác.
- Tập thể dục đều đặn với các bài tập như đi bộ, yoga,… ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần, không chỉ giúp cơ thể thư giãn, mà còn cải thiện tuần hoàn máu và nâng cao sức khỏe tổng thể.
- Duy trì cân nặng hợp lý để hạn chế những bệnh lý do thừa cân, béo phì. Tìm hiểu thêm: Tác hại của việc thừa cân béo phì.
- Thăm khám sức khỏe định kỳ.
6. Tổng kết
Ích trí nhân không chỉ được công nhận trong Y học cổ truyền mà còn được nghiên cứu bởi Y học hiện đại, mang lại hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề sức khỏe như bệnh thận yếu, tiểu đêm nhiều lần, tiểu dắt và suy giảm chức năng thận. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả, người dùng cần lưu ý dùng đúng cách, đúng đối tượng, tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết.
Ngoài ra, khi bạn gặp phải những triệu chứng liên quan đến thận như: Chứng tiểu đêm, Tiểu liên tục nhiều lần,… hãy tìm hiểu về sản phẩm Bổ Thận Bình Đông và sử dụng để hỗ trợ bồi bổ sức khỏe Thận.
Công ty TNHH Dược phẩm Bình Đông đã, đang không ngừng nghiên cứu và cho ra đời các sản phẩm bảo vệ sức khỏe. Các sản phẩm của Dược Bình Đông ngày càng được cải tiến cho phù hợp với cơ địa của người dùng, được sản xuất dựa trên dây chuyền hiện đại, đạt tiêu chuẩn GMP nên bạn có thể hoàn toàn an tâm sử dụng. Nếu bạn cần tìm hiểu thêm về các sản phẩm của Dược Bình Đông, xin vui lòng gọi tới hotline (028).39.808.808 để được hỗ trợ sớm nhất!
