Khi xuất hiện các triệu chứng như ho khan không đờm, ho có đờm hay viêm nhiễm đường hô hấp, nhiều người có xu hướng tìm đến kháng sinh như một giải pháp tức thời, nhanh chóng để trị bệnh. Đặc biệt, nhu cầu này càng gia tăng, nhất là khi các vấn đề về hô hấp ngày càng gia tăng do môi trường ô nhiễm, thói quen sinh hoạt không lành mạnh và chế độ ăn uống chưa khoa học.
Việt Nam đang đối mặt với tình trạng lạm dụng kháng sinh đáng báo động. Mức tiêu thụ kháng sinh trong giai đoạn 2009-2015 đã tăng gần gấp 3 lần so với giai đoạn 2000-2008, đưa nước ta vào danh sách các quốc gia có tỷ lệ kháng kháng sinh cao nhất thế giới.
Không dừng lại ở đó, việc dùng kháng sinh không hợp lý còn gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe. Vậy khi nào thực sự cần dùng loại thuốc này? Bị ho có nên uống kháng sinh không? Liệu có giải pháp nào thay thế để giảm uống thuốc trong hỗ trợ trị ho? Hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây!
1. Hiện trạng kháng sinh trong điều trị ho và các vấn đề về hô hấp
1.1. Triệu chứng ho
Ho là một phản xạ tự nhiên của cơ thể nhằm loại bỏ các tác nhân kích thích tác động lên đường hô hấp như chất nhầy, khói bụi, phấn hoa, nấm mốc hay dị vật đường thở,… để bảo vệ đường hô hấp khỏi nguy cơ tổn thương.
Triệu chứng ho (ho khan, hiện tượng ho có đờm) thường gặp ở nhiều độ tuổi
Tuy nhiên, ho không đơn thuần chỉ là một phản xạ mà còn có khả năng là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, đặc biệt là các bệnh liên quan đến hệ hô hấp. Các bệnh lý gây ho thường được phân chia thành hai nhóm chính:
- Nhiễm trùng đường hô hấp trên như các bệnh như viêm họng, cảm cúm, viêm mũi, viêm amidan và bệnh viêm xoang.
- Nhiễm trùng đường hô hấp dưới như viêm phế quản, giãn phế quản, hen suyễn hay bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) thường khiến người bệnh ho kéo dài, kèm theo tình trạng đờm đặc hoặc khó thở.
Ngoài ra, còn có một số bệnh lý khác như trào ngược dạ dày thực quản, suy tim,… cũng có thể gây ho kéo dài.
Song song đó, tùy theo nguyên nhân gây bệnh mà người bệnh có thể gặp phải hàng loạt triệu chứng đi kèm như sổ mũi, ngạt mũi, đau rát họng, ngứa họng, khàn tiếng, khó thở, ho ra máu hoặc các vấn đề về tiêu hóa như ợ chua và hôi miệng. Việc nhận biết chính xác bản chất của cơn ho cùng các triệu chứng đi kèm là bước quan trọng để có hướng điều trị phù hợp.
1.2. Giới thiệu về thuốc kháng sinh trị ho
Kháng sinh là nhóm thuốc có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn, phổ biến trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn, bao gồm những bệnh lý liên quan đến đường hô hấp. Khi vi khuẩn xâm nhập vào người và gây nhiễm trùng, kháng sinh giúp tiêu diệt tác nhân này hoặc kìm hãm chúng phát triển, giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục.
Đa dạng các loại kháng sinh ho cho người lớn
Các loại thuốc kháng sinh thường được bào chế khác nhau – từ viên nén, viên nang đến dạng tiêm truyền.
Tuy nhiên, dù là “trợ thủ đắc lực” trong điều trị nhiễm khuẩn, nhưng kháng sinh cũng có tác dụng phụ và gây ra một số “phiền toái” cho người dùng, như:
- Cảm giác buồn nôn, nôn mửa.
- Tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu.
- Đau bụng, chán ăn, ăn không ngon miệng.
1.3. Những sai lầm phổ biến khi dùng kháng sinh trị ho
Trong trường hợp ho do các bệnh nhiễm khuẩn, thuốc kháng sinh sẽ được dùng như một phần trong phác đồ điều trị, bởi kháng sinh sẽ có tác dụng đặc hiệu với vi khuẩn. Tuy vậy, nhiều người lại dùng thuốc này sai cách, gây hại cho sức khỏe. Dưới đây là những sai lầm phổ biến:
- Dùng kháng sinh khi không nhiễm vi khuẩn: Kháng sinh chỉ có tác dụng với vi khuẩn, không tiêu diệt được virus – nguyên nhân phổ biến nhất của các trường hợp ho thông thường.
- Ngừng thuốc sớm: Khi thấy bệnh thuyên giảm, một số người dừng uống thuốc ngay. Điều này khiến vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, dễ kháng thuốc và tái phát nặng hơn.
- Lựa chọn thuốc không phù hợp: Mỗi loại kháng sinh chỉ tiêu diệt một số loại vi khuẩn nhất định. Nếu dùng sai, bệnh không khỏi mà còn làm vi khuẩn mạnh hơn.
- Quan niệm sai về liều lượng: Nhiều người cho rằng thuốc càng mạnh thì càng nhanh khỏi bệnh. Tuy nhiên, việc dùng kháng sinh liều cao khi không cần thiết sẽ làm tăng nguy cơ gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng.
- Tự ý mua hoặc thay đổi thuốc kháng sinh: Việc tự mua hay thay đổi kháng sinh mà không có đơn của bác sĩ, dẫn đến tình trạng dùng tùy tiện, từ đó gia tăng nguy cơ kháng thuốc.
- Dùng lại thuốc của lần bệnh trước: Không phải bệnh nào cũng do cùng một loại vi khuẩn gây ra. Vì vậy, dùng lại thuốc từ lần trước thường không hiệu quả hoặc gây tác dụng phụ không mong muốn.
Việc dùng lại các loại thuốc kháng sinh cũ gây nguy hiểm
2. Tác hại nguy hiểm của việc làm dụng kháng sinh trị ho
Kháng sinh không phải là “thần dược” trị ho và việc lạm dụng chúng có khả năng gây ra những tác dụng phụ khôn lường.
2.1. Kháng kháng sinh (lờn thuốc)
Lạm dụng kháng sinh khiến vi khuẩn dần phát triển cơ chế đề kháng, biến chứng thành “siêu vi khuẩn” không còn đáp ứng với thuốc. Điều này dẫn đến việc phải dùng kháng sinh mạnh hơn, đắt tiền hơn và trong trường hợp nhiễm khuẩn nặng, có thể không còn thuốc hiệu quả để điều trị, gây ra những biến chứng nguy hiểm và nguy cơ tử vong.
Dùng kháng sinh quá mức sẽ xuất hiện tình trạng lờn (nhờn) thuốc
2.2. Phá vỡ hệ vi sinh đường ruột
Kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, từ đó làm mất cân bằng hệ khuẩn đường ruột. Hệ vi sinh đường ruột đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa thức ăn, hấp thu dưỡng chất và bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây bệnh.
Khi hệ vi sinh bị phá vỡ, người bệnh dễ gặp phải các triệu chứng như tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa và thậm chí là viêm ruột nghiêm trọng.
2.3. Tổn thương Gan và Thận
Khi dùng kháng sinh liên tục hoặc quá liều, Gan và Thận – hai “nhà máy lọc” chính của cơ thể – phải làm việc quá tải để chuyển hóa và đào thải thuốc. Áp lực này có thể dẫn đến tổn thương các cơ quan sống còn này, gây ra vấn đề sức khỏe lâu dài.
Gan Thận bị tổn thương do thuốc kháng sinh và nhiều yếu tố khác
2.4. Dị ứng và sốc phản vệ
Dị ứng kháng sinh dễ xảy ra ở một số người, gây ra các phản ứng từ nhẹ đến nghiêm trọng lên cơ thể như:
- Phát ban, nổi mề đay, ngứa da
- Khó thở, sưng môi, sưng lưỡi
- Sốc phản vệ, có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời
Những trường hợp có tiền sử dị ứng kháng sinh cần đặc biệt thận trọng khi dùng và nên thông báo với bác sĩ để được chỉ định thuốc phù hợp.
Nổi mẩn ngứa đỏ, ngứa da khi bị dị ứng thuốc
2.5. Suy giảm hệ miễn dịch
Kháng sinh được dùng để điều trị bệnh lý là cần thiết, nhưng nếu lạm dụng quá mức, hệ miễn dịch sẽ không còn cơ hội “tập dượt” để chống lại vi khuẩn một cách tự nhiên. Điều này có khả năng khiến người dùng phụ thuộc vào thuốc, dễ mắc bệnh hơn và khó hồi phục khi gặp tác nhân gây bệnh. Xem thêm: Tác hại khi sức đề kháng yếu.
2.6. Tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính
Dung nạp kháng sinh bừa bãi có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như:
- Rối loạn tiêu hóa kéo dài do hệ vi sinh đường ruột bị ảnh hưởng, tăng nguy cơ mắc các bệnh như viêm ruột mạn tính, bệnh chuyển hóa như béo phì và tiểu đường.
- Lạm dụng kháng sinh có thể gây ra sự hủy hoại tế bào bởi các phân tử gốc tự do và làm tăng nguy cơ phát triển bệnh ung thư như ung thư đại tràng, ung thư vú và ung thư Gan.
3. Những lưu ý quan trọng về việc dùng kháng sinh trị ho
3.1. Có nên uống kháng sinh khi bị ho không? Khi nào nên sử dụng?
Các loại kháng sinh trị ho chỉ nên được sử dụng khi ho do nhiễm vi khuẩn và phải có chỉ định của bác sĩ. Để lựa chọn loại kháng sinh phù hợp, bác sĩ sẽ xem xét kỹ lưỡng nguyên nhân gây bệnh, tình trạng sức khỏe, độ tuổi và cân nặng của bệnh nhân.
Sử dụng thuốc dưới sự hướng dẫn của bác sĩ
Các bệnh phổ biến cần điều trị bằng kháng sinh bao gồm:
- Viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes): gây nhiễm khuẩn ở amidan hoặc niêm mạc họng với những biểu hiện như đau họng đột ngột, sốt, khó nuốt,..
- Viêm amidan cấp: Amidan sưng to, đỏ, có mủ, kèm theo sốt cao và đau khi nuốt.
- Viêm phế quản do vi khuẩn: Ho có đờm đặc màu vàng, xanh, sốt cao, khó thở, mệt mỏi.
- Viêm phổi vi khuẩn: Ho dai dẳng, đau tức ngực, khó thở, đờm vàng hoặc xanh, sốt cao.
- Viêm mũi họng do vi khuẩn hoặc bội nhiễm: kèm theo sổ mũi kéo dài, đờm đặc có màu vàng, xanh.
Ngoài ra, bạn cần lưu ý, khi có các dấu hiệu gồm: sốt trên 38,5°C, sưng đau hạch cổ, đau đầu, xuất hiện nốt xuất huyết ở vòm họng, đau bụng và có dịch tiết trong họng,… bạn cần phải thăm khám bác sĩ ngay.
Tìm hiểu thêm: Thuốc trị ho khan, thuốc trị ho có đờm
3.2. Khi nào không nên dùng kháng sinh trị ho?
Sử dụng kháng sinh không đúng chỉ định không chỉ không mang lại lợi ích mà còn gây hại nghiêm trọng như rối loạn hệ vi sinh, tạo điều kiện cho vi khuẩn kháng thuốc phát triển và gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe về lâu dài. Những trường hợp sau không cần dùng kháng sinh:
- Ho, sổ mũi do thay đổi thời tiết hoặc dị ứng môi trường
- Cảm cúm, cảm lạnh, ho do virus sẽ tự khỏi sau vài ngày đến một tuần.
- Đau họng, viêm họng do virus chỉ cần nghỉ ngơi, uống nước ấm và dùng các biện pháp hỗ trợ tại nhà.
- Viêm xoang do virus hoặc dị ứng có thể tự khỏi sau 7-10 ngày mà không cần kháng sinh. Nếu viêm xoang kéo dài hơn 10 ngày, có dịch mũi đặc màu vàng, xanh kèm theo sốt cao, bác sĩ sẽ cân nhắc việc sử dụng kháng sinh.
Không dùng thuốc kháng sinh trị ho sổ mũi cho bé trong trường hợp bệnh do virus
3.3. Lưu ý khi sử dụng kháng sinh trị ho
Sử dụng kháng sinh để trị ho cần tuân thủ những nguyên tắc quan trọng để đảm bảo hiệu quả và tránh tác dụng phụ như:
- Xác định đúng nguyên nhân gây ho trước khi dùng thuốc ho kháng sinh.
- Chỉ dùng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua và dùng kháng sinh khi chưa có hướng dẫn từ bác sĩ.
- Phải dùng kháng sinh đúng liều, đúng cách, uống đúng liều lượng bác sĩ kê đơn, không tự ý uống ít hơn hoặc nhiều hơn để tránh làm giảm tác dụng của thuốc hoặc gây ra tác dụng không mong muốn.
- Dùng kháng sinh đủ thời gian, dù triệu chứng có thuyên giảm sau vài ngày, người bệnh vẫn cần hoàn thành đầy đủ liệu trình điều trị. Việc ngừng thuốc sớm có thể khiến vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, dễ tái phát và phát triển khả năng kháng thuốc.
- Đặc biệt lưu ý với nhóm trẻ em, người già, phụ nữ mang thai và đang cho con bú, cần hỏi ý kiến bác sĩ khi sử dụng thuốc kháng sinh trị ho cho nhóm đối tượng này.
Tuân thủ những nguyên tắc này không chỉ giúp điều trị bệnh hiệu quả mà còn góp phần ngăn chặn tình trạng kháng thuốc ngày càng gia tăng.
Sử dụng thuốc theo hướng dẫn
4. Phương pháp giảm ho khác tại nhà mà bạn nên biết
4.1. Những mẹo giảm ho từ thảo dược thiên nhiên
Từ lâu, dân gian đã truyền lại nhiều bài thuốc tự nhiên giúp giảm đau họng, giảm ho và các triệu chứng khó chịu khác. Những phương pháp này được đánh giá cao nhờ tính an toàn, dễ thực hiện và sử dụng nguyên liệu đơn giản, có sẵn trong nhà bếp hoặc dễ mua tại chợ, siêu thị.
Một số mẹo trị ho, đau họng phổ biến và hiệu quả như:
- Trà Mật ong: Mật ong có đặc tính kháng khuẩn, chống viêm, giúp làm dịu cổ họng và giảm ho. Có thể kết hợp với gừng, tỏi, chanh để tăng hiệu quả.
- Trà Hoa cúc: Hoa cúc có tác dụng kháng viêm, chống oxy hóa, giúp giảm đau rát họng. Hãm khoảng 10 bông Hoa cúc với 200ml nước sôi, sau 5 phút thêm mật ong và chanh để uống.
- Trà gừng: Gừng chứa Gingerol, một hoạt chất giúp kháng viêm, làm ấm họng và giảm ho. Thái mỏng 1 củ gừng, hãm với 250ml nước sôi trong 10-15 phút, có thể thêm Mật ong để dễ uống hơn.
Trà Gừng giúp giảm ho
Ngoài ra, bạn có thể sử dụng thêm các sản phẩm hỗ trợ tăng cường chức năng phổi như sản phẩm bảo vệ sức khỏe phổi Thiên Môn Bổ Phổi của Dược Bình Đông – kết hợp nhiều thảo dược thiên nhiên giúp bổ phế phổi, hỗ trợ giảm các triệu chứng ho khan kéo dài, ho có đờm, đau rát họng và khàn tiếng.
4.2. Các mẹo khác
Bên cạnh các mẹo dân gian, việc kết hợp với những biện pháp chăm sóc tại nhà sẽ giúp cải thiện nhanh triệu chứng đau họng và nâng cao hiệu quả điều trị. Dưới đây là một số phương pháp đơn giản mà bạn có thể áp dụng cùng với các liệu pháp tự nhiên để giảm ho, giảm đau họng hiệu quả:
- Uống nhiều nước ấm giúp giữ ẩm cho cổ họng, làm giảm tình trạng khô rát.
- Súc miệng bằng nước muối để sát khuẩn họng, giảm viêm, làm dịu cảm giác đau rát. Hòa tan 1/4 – 1/2 thìa cà phê muối vào 240ml nước ấm, súc miệng trong 10-15 giây rồi nhổ ra.
- Dùng viên ngậm thảo dược giúp làm dịu họng, giảm ho tạm thời, thường có thành phần từ mật ong, bạc hà, cam thảo,… Xem thêm bài viết Ngậm gì đỡ ho
- Bổ sung Vitamin C giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ cơ thể chống lại virus gây bệnh.
- Xông hơi bằng tinh dầu bạc hà, khuynh diệp, tràm có tác dụng làm thông đường thở, giảm ho hiệu quả.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm giúp giữ độ ẩm không khí, hạn chế khô họng và giảm kích thích gây ho.
- Dùng siro thảo dược giúp làm dịu cổ họng, giảm ho mà không cần kháng sinh. Tìm hiểu thêm: Cách làm siro trị ho, tiêu đờm tại nhà và những điều cần lưu ý.
Dùng các loại si rô từ thảo dược tự nhiên, lành tính
4.3. Thay đổi thói quen sinh hoạt có lợi cho sức khỏe
Bằng cách xây dựng lối sống lành mạnh và duy trì những thói quen sinh hoạt tốt, bạn có thể chủ động bảo vệ hệ hô hấp của chính mình. Điều này giúp phòng ngừa các bệnh lý gây ho, đau họng, giảm thiểu các triệu chứng khó chịu, đồng thời tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Hãy duy trì những thói quen này để có một sức khỏe tốt hơn, bao gồm:
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, điều độ, đúng giờ. Đảm bảo thực đơn giàu dinh dưỡng với đầy đủ và cân đối các nhóm chất dinh dưỡng chính là đường bột, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.
- Hạn chế nhóm thực phẩm gây nóng và kích ứng ho. Tìm hiểu ngay: Các loại thực phẩm nên ăn và nên tránh khi bị ho.
- Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày để giữ độ ẩm cho đường hô hấp và hỗ trợ loại bỏ chất nhầy.
- Duy trì chế độ ăn uống điều độ, tránh để bụng quá đói hoặc ăn quá no. Không nằm ngay sau khi ăn để ngăn ngừa trào ngược dạ dày – một trong những tác nhân gây ho, đau họng.
- Ngủ đủ giấc từ 7-8 tiếng mỗi đêm, đi ngủ trước 23 giờ để cơ thể được nghỉ ngơi và phục hồi. Tìm hiểu ngay: “Bí kíp” đơn giản giúp bạn ngủ ngon, nhanh và sâu giấc hơn.
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng bằng các phương pháp như thiền, tắm nước ấm, kết hợp với các liệu pháp thư giãn.
- Duy trì hoạt động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần để cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường sức khỏe và phòng tránh các bệnh đường hô hấp.
- Hạn chế tiếp xúc với khói bụi, hóa chất độc hại, đảm bảo không gian sống sạch sẽ, thoáng mát để bảo vệ hệ hô hấp.
- Tránh để nhiệt độ máy lạnh quá thấp, hạn chế thay đổi nhiệt độ đột ngột nhằm ngăn ngừa kích ứng cổ họng.
- Giữ ấm cơ thể khi trời lạnh, đặc biệt là vùng cổ họng, chân tay để giảm nguy cơ nhiễm lạnh, tránh ho kéo dài.
- Không hút thuốc lá, vì khói thuốc làm tổn thương niêm mạc hô hấp, kích thích cổ họng và tăng nguy cơ mắc các bệnh về phổi.
Khói thuốc gây hại lá phổi của bạn
5. Tổng kết
Kháng sinh và ho – mối quan hệ thường bị hiểu sai này đã khiến nhiều người lâm vào tình trạng lạm dụng thuốc không cần thiết. Điều quan trọng nhất cần ghi nhớ: kháng sinh không phải là thuốc trị ho. Kháng sinh chỉ hiệu quả khi ho là triệu chứng của bệnh nhiễm khuẩn và phải được bác sĩ chỉ định sau khi xác định rõ nguyên nhân.
Việc tự ý sử dụng kháng sinh mỗi khi ho không chỉ vô tác dụng mà còn để lại những hậu quả nghiêm trọng: vi khuẩn kháng thuốc, hệ miễn dịch suy yếu, hệ tiêu hóa rối loạn và gan thận dần bị tổn thương. Những tác hại này có thể kéo dài nhiều năm sau và ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tổng thể.
Thay vì “thần thánh hóa” kháng sinh, hãy quay về với những phương pháp an toàn và hiệu quả: giữ cơ thể đủ nước, nghỉ ngơi hợp lý, súc miệng nước muối, xông hơi tinh dầu và tận dụng sức mạnh thảo dược tự nhiên. Những giải pháp đơn giản này không chỉ giảm triệu chứng mà còn hỗ trợ cơ thể tự phục hồi.
Súc miệng bằng nước muối sinh lý giúp giảm cơn ho, đau rát họng
Sản phẩm bảo vệ sức khỏe từ thảo dược như Thiên Môn Bổ Phổi (chai 280ml dành cho người lớn và chai 90ml dành cho trẻ em) hoặc Viên ngậm thảo mộc Ho Thiên Môn là lựa chọn an toàn, giúp tăng cường sức khỏe hệ hô hấp và giảm các triệu chứng khó chịu. Với thành phần từ thảo dược tự nhiên, các sản phẩm giúp bổ phổi, hỗ trợ giảm các triệu chứng ho, khan tiếng, đau rát họng.
Thiên Môn Bổ Phổi của Dược Bình Đông
Nếu bạn đang gặp tình trạng ho nhiều, ho dữ dội và muốn tư vấn thêm về các dòng sản phẩm của Dược Bình Đông, hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline 028.39.808.808 hoặc truy cập vào website để được hỗ trợ trong thời gian sớm nhất.
Lưu ý, các sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.
