Ích mẫu là vị thuốc nam quý và được tin dùng phổ biến trong dân gian. Loại dược liệu này có công dụng hành huyết, điều kinh, tiêu thủy, trục huyết cũ, sinh huyết mới, giải độc và được dùng trong các trường hợp như kinh nguyệt không đều, huyết áp cao, đinh râu, mụn nhọt,… Cùng Dược Bình Đông tìm hiểu chi tiết về Ích mẫu cũng như công dụng của vị thuốc này qua bài viết dưới đây nhé!
1. Giới thiệu về Ích mẫu
Ích mẫu còn có tên gọi khác là Ích mẫu thảo, tên dân gian thường gọi là Thấu cốt thảo, Ích minh, Sung úy, Chói đèn ,… Tên khoa học của Ích mẫu là Leonurus japonicus, thuộc họ Hoa môi (danh pháp khoa học Lamiaceae).
Ích mẫu có dạng thân thảo, tuổi thọ trung bình 1 – 2 năm. Cây có thân hình vuông, ít phân nhánh, chiều cao trung bình từ 0,6 – 1m và toàn thân cây được phủ lông nhỏ, ngắn. Lá Ích mẫu mọc đối xứng, hình dạng lá khác nhau tùy theo vị trí mọc. Lá ở gốc có hình trái tim, cuống lá dài và mép răng cưa sâu, thô. Lá ở giữa thân có cuống ngắn hơn, phiến lá cắt sâu thành 3 thùy, có răng cưa thưa ở trên mỗi thùy. Lá ở phần ngọn không có cuống và không chia thùy. Hoa của Ích mẫu thường nở vào tháng 3 – 5, mọc vòng quanh kẽ lá và tạo thành tràng hoa, hoa có màu tím hồng hoặc màu hồng. Quả thường xuất hiện vào tháng 6 – 7 hàng năm, có kích thước nhỏ gồm 3 cạnh, vỏ thường có màu xám nâu.
Tất cả các bộ phận của cây Ích mẫu đều được sử dụng để làm dược liệu chữa bệnh. Thời điểm thu hái thích hợp là khi cây vừa chớm ra hoa. Khi thu hái, nên cắt lấy cả thân cây và để lại một đoạn thân cách mặt đất từ 5 – 10cm để cây tiếp tục phát triển.
Cách sơ chế Ích mẫu là phơi nắng hoặc sấy khô nhẹ. Để nhận biết Ích mẫu sau sơ chế đúng cách là dược liệu phải có màu xanh úa hoặc xanh lục. Thân cây có hình trụ vuông, rãnh dọc chạy ở bốn mặt thân, chiều dài cây khoảng 0,8 – 0,2m. Lá hơi nhăn và xoắn, có màu xanh, mọc đối nhau. Hoa có hình môi, đài hoa hình ống và mùi cỏ thơm.
Bào chế Ích mẫu bằng cách rửa sạch và băm nát Ích mẫu, sau đó đem tẩm rượu hoặc giấm rồi sao vàng. Hoặc cũng có thể nấu thành cao đặc để dùng dần. Bảo quản Ích mẫu ở nơi thoáng mát và tránh ẩm ướt.
2. Công dụng của Ích mẫu
Ích mẫu đem lại rất nhiều công dụng như: có khả năng hoạt huyết, điều kinh, lợi tiểu, tiêu viêm, trừ ứ,… Loại thảo dược này hầu như không có độc tính, an toàn khi sử dụng nên được ứng dụng trong cả Đông y và Tây y.
2.1. Trong Tây y
Cây Ích mẫu có chứa nhiều hoạt chất như vitamin A, Stachydrine, Lauric axit, Leonurine, 4-Guanidino-1-Butanol, Sterol, Linolenic axit, 4-Guanidino-Butyric axit,…Một số tác dụng dược lý của vị thuốc này là:
- Tác dụng với tim mạch: Chiết xuất từ Ích mẫu có tác dụng làm chậm nhịp tim, tăng lưu lượng động mạch vành, cải thiện vi tuần hoàn bị rối loạn, nâng cao hoạt tính Fibrinogen, ức chế kết tập tiểu cầu, tác dụng tan cục máu đông,… Chính vì thế, dược liệu này dùng để hạ huyết áp trong thời gian đầu của bệnh tim mạch (Theo ghi chép của Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam).
- Tác dụng lên tử cung: Các thành phần của Ích mẫu tác động trực tiếp làm cho tử cung co thắt mạnh và nhiều hơn. Một số thí nghiệm cho thấy Alkaloid có trong loại thảo dược này có khả năng gây tê tương tự thuốc Ergotamine nhưng phát huy tác dụng chậm hơn và an toàn hơn (Theo ghi chép của Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam).
- Tác dụng lên hệ thần kinh trung ương: Một số thử nghiệm cho thấy thành phần Alkaloid và Leonurin có trong Ích mẫu khiến thần kinh trung ương ở ếch bị ức chế. (Theo ghi chép của Trung Dược Học).
- Ngoài ra, vị thuốc này còn có tác dụng hưng phấn trung khu hô hấp, lợi tiểu, ức chế nấm ngoài da,…
2.2. Trong Đông y
Ích mẫu được dùng nhiều trong Đông Y, thuộc nhóm thuốc hoạt huyết hành khí.
- Tính vị: vị cay, đắng và tính hơi hàn.
- Quy kinh: Can, Tâm.
- Công năng: Hoạt huyết khử ứ, lợi thủy tiêu phù, thanh nhiệt giải độc
- Chủ trị: Rối loạn kinh nguyệt, bế kinh, đau bụng kinh, đau bụng sau sinh, khí hư bạch đới, rong kinh, rong huyết; đau do xung huyết, té ngã chấn thương huyết ứ; phù thũng, tiểu tiện không lợi; lở ngứa, chốc đầu,…
3. Gợi ý một số bài thuốc từ Ích mẫu
Dược liệu Ích mẫu mang lại rất nhiều công dụng như đã đề cập. Tuy nhiên, cũng giống như các dược liệu khác, bạn cần tham khảo ý kiến tư vấn của bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi sử dụng vị thuốc này. Dưới đây là một số bài thuốc từ Ích mẫu để điều trị bệnh như:
3.1. Bồi bổ khí huyết, điều kinh
Chuẩn bị 80g Ích mẫu, 40g Ngải cứu, 60g Nga truật, 40g Củ gấu, 30g Hương nhu. Cho tất cả nguyên liệu sao vàng, tán bột rồi nhào thành từng viên nhỏ như hạt đậu. Dùng mỗi lần 20 viên, mỗi ngày 3 lần.
3.2. Điều trị chu kỳ kinh nguyệt không đều
Bài thuốc 1: Nguyên liệu cần chuẩn bị gồm 10g Ích mẫu, 10g Xích thược, 10g Đương quy, 5g Mộc hương. Tất cả nguyên liệu phơi khô, tán thành bột rồi uống ngày 10g chia 3 lần uống.
Bài thuốc 2: Chuẩn bị nguyên liệu 800g Ích mẫu, 200g Ngải cứu, 250g Hương phụ, siro và cồn vừa đủ 1 lít. Các nguyên liệu cho vào nấu trong 20 phút, dùng mỗi ngày từ 10 – 20ml giúp điều hòa kinh nguyệt hiệu quả.
3.3. Trị hậu sản, máu không ra được
Dùng 1 nắm Ích mẫu giã lấy nước cốt, dùng mỗi ngày 1 chén.
3.4. Trị tắc tia sữa
Dùng Ích mẫu phơi khô, tán thành bột rồi hòa với nước để bôi lên vú.
3.5. Trị mụn nhọt, mưng mủ
Điều trị mụn nhọt, mưng mủ bằng cách lấy khoảng 20g Ích mẫu cho vào nồi sành rồi đổ nước ngập nguyên liệu, nấu cạn cho đến khi nước chỉ còn phân nửa. Dùng để vệ sinh vùng da bị tổn thương từ 3 – 4 lần mỗi ngày.
4. Một số lưu ý khi sử dụng Ích mẫu
Mặc dù Ích mẫu được sử dụng phổ biến trong điều trị bệnh nhưng cũng cần lưu ý không được sử dụng trong các trường hợp sau:
- Không dùng cho người bị âm huyết hư.
- Không dùng cho phụ nữ đang mang thai.
- Không dùng cho người bị chứng máu khó đông.
- Sử dụng với liều lượng vừa phải, dùng lá Ích mẫu nhiều có thể gây mệt mỏi, tăng tiết mồ hôi, bị khó thở, cơ thể suy nhược.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ và thầy thuốc trước khi sử dụng để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.
5. Tổng kết
Ích mẫu là vị thuốc quý có thể giải quyết nhiều vấn đề sức khỏe. Trên đây là những kiến thức về loại dược liệu này cũng như những bài thuốc mà bạn có thể tham khảo. Khi đã nắm được lợi ích của vị thuốc, bạn nên cân nhắc sử dụng để mang đến hiệu quả tốt nhất cho sức khỏe.
Ích mẫu đặc biệt tốt cho phụ nữ, điều trị hiệu quả trình trạng rong kinh kéo dài, đau bụng kinh. Ứng dụng những tác dụng tuyệt vời của vị thuốc này mà đã có nhiều sản phẩm ra đời, trong đó nổi bật là sản phẩm bảo vệ sức khỏe phụ nữ Song Phụng Điều Kinh của công ty Dược Bình Đông. Sản phẩm kế thừa từ bài thuốc cổ phương “Tứ vật thang” bao gồm vị thuốc Đương Quy, vị thuốc Xuyên Khung, vị thuốc Bạch Thược, vị thuốc Thục Địa và một số thành phần khác có công dụng tuyệt vời trong việc bổ khí thông huyết và điều hòa kinh nguyệt khi có thai .Bên cạnh đó, sản phẩm còn hỗ trợ cải thiện tình trạng rối loạn kinh nguyệt tiền mãn kinh như rong kinh kéo dài, hiện tượng bế kinh, dấu hiệu có kinh trễ và đau bụng đến tháng khi đến kỳ kinh nguyệt.
Song Phụng Điều Kinh với những thành phần quý, trong đó có Ích mẫu, là giải pháp giúp bổ huyết, điều hòa kinh nguyệt và điều trị các chứng rong kinh, bế kinh, đau bụng kinh cho phái nữ. Để tìm hiểu thêm về Song Phụng Điều Kinh cũng như các sản phẩm khác của Dược Bình Đông, hãy truy cập website hoặc liên hệ hotline (028)39 808 808.
