Thuốc giảm đau từ lâu đã trở thành lựa chọn quen thuộc của nhiều người mỗi khi cơ thể bị đau nhức, khó chịu. Từ đau đầu, đau bụng trong chu kỳ kinh đến nhức mỏi vai gáy, chỉ cần vài viên thuốc là mọi triệu chứng gần như được “xóa tạm thời”.
Tuy nhiên, chính sự tiện lợi và hiệu quả nhanh chóng đã khiến không ít người sử dụng thuốc một cách vô tư, vô tội vạ. Vậy thuốc giảm đau thực sự có tác dụng khi nào? Tác hại của thuốc giảm đau khi lạm dụng ra sao? Hãy Dược Bình Đông cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!
1. Hiểu về thuốc giảm đau
Thuốc giảm đau là thuốc có khả năng làm giảm cảm giác đau của cơ thể, giúp cho người dùng kiểm soát cơn đau tạm thời, từ đó, hạn chế tình trạng khó chịu do đau gây ra và hỗ trợ cải thiện chất lượng sống.
Đa dạng thuốc có công dụng giảm đau trên thị trường
Với công dụng đó, nhóm thuốc này thường được sử dụng trong nhiều trường hợp khác nhau như đau đầu, đau răng, đau họng, đau bụng kinh, nhức mỏi cơ – xương – khớp, đau sau chấn thương hoặc phẫu thuật. Tùy vào nguyên nhân và tình trạng đau sẽ sử dụng thuốc giảm đau phù hợp.
Dưới đây là một vài thuốc phổ biến:
- Paracetamol là loại giảm đau hạ sốt thông dụng, thường dùng trong các cơn đau nhẹ đến trung bình như sốt, đau đầu hoặc đau cơ. Khi sử dụng đúng liều, paracetamol hiếm khi gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.
- Thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac, naproxen, meloxicam,… có khả năng giảm đau và kháng viêm. Tuy nhiên, NSAIDs có thể ảnh hưởng tiêu hóa và tim mạch.
- Opioids và các dẫn xuất (morphin, tramadol,…) là nhóm thuốc giảm đau mạnh, thường chỉ định trong các cơn đau nghiêm trọng, đau dữ dội như sau phẫu thuật hoặc bệnh lý mạn tính. Do có khả năng gây nghiện cao, nhóm thuốc này cần dùng theo chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ.
2. Vấn đề thường gặp khi sử dụng
Thuốc giảm đau đã trở nên phổ biến và dễ tiếp cận đến mức nhiều người coi việc sử dụng chúng như một phản xạ tự nhiên mỗi khi cơ thể bị đau. Tuy nhiên, chính sự quen thuộc này khiến người dùng vô tình hình thành nhiều thói quen sai lầm và nguy hiểm mà không nhận ra:
- Lạm dụng thuốc cho mọi trường hợp, dù chỉ là nhức đầu thoáng qua, đau mỏi vai gáy do ngồi sai tư thế, hay đau nhẹ do thời tiết thay đổi.
- Tự ý tăng liều hoặc sử dụng quá liều khi cảm thấy thuốc không đủ tác dụng, hay tự rút ngắn thời gian giữa các lần uống nhằm giảm nhanh cơn đau – điều này làm tăng nguy cơ quá liều, đặc biệt là với paracetamol.
- Sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc mà không kiểm tra thành phần có thể gây tương tác thuốc hoặc vô tình dùng chồng chéo cùng một hoạt chất, dẫn đến quá liều nguy hiểm.
- Dùng thuốc để “dự phòng” cơn đau trong một vài trường hợp như trước kỳ kinh, trước vận động thể thao,… dù chưa có triệu chứng. Đây là một thói quen không cần thiết và có thể gây hại. Xem thêm bài viết: Mệt mỏi trước kỳ kinh nguyệt phải làm sao?
- Uống thuốc cùng rượu bia nhằm mục đích để giảm đau đầu do say rượu, có thể gây tương tác nguy hiểm và làm tăng nguy hiểm cho gan.
- Sử dụng thuốc cũ hoặc dùng đơn thuốc của người khác mà không hiểu rõ tình trạng bệnh có thể dẫn đến phản ứng không mong muốn, giảm hiệu quả điều trị hoặc gây tác dụng phụ nghiêm trọng.
Cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi sử dụng thuốc
3. Tác hại của thuốc giảm đau đối với cơ thể
3.1. Tổn thương hệ tiêu hóa
Một số loại thuốc phổ biến như paracetamol, aspirin hoặc các thuốc NSAIDs (ibuprofen, naproxen,…) nếu sử dụng trong thời gian dài hoặc không đúng liều lượng có thể gây tác hại tiêu cực đến hệ tiêu hóa. Tác động này thường diễn ra âm thầm nhưng để lại hậu quả đáng kể nếu không được kiểm soát.
Những ảnh hưởng này có thể biểu hiện thông qua các triệu chứng ban đầu như táo bón, đầy hơi, buồn nôn, khó tiêu, ợ chua hoặc đau vùng thượng vị. Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, thuốc có thể gây viêm, loét dạ dày – tá tràng và thậm chí dẫn đến xuất huyết tiêu hóa nếu không phát hiện kịp thời.
Đáng lo ngại hơn, những đối tượng như người lớn tuổi, người có thể trạng yếu hoặc thường xuyên sử dụng rượu bia, thuốc lá sẽ gặp nguy cơ tổn thương tiêu hóa nặng và dễ dẫn đến biến chứng phải nhập viện.
3.2. Tổn thương gan thận
Dùng thuốc ở liều cao hoặc trong thời gian dài có thể gây tổn thương gan. Nếu dùng đúng chỉ định thì paracetamol tương đối an toàn nhưng nếu quá liều paracetamol hay dùng liều cao liên tục trong vài ngày sẽ gây hủy hoại gan và suy gan cấp tính dẫn đến tử vong.
Đồng thời, paracetamol và ibuprofen cũng là hai loại thuốc phổ biến nhưng có thể gây tổn thương thận nếu sử dụng kéo dài hoặc dùng trên người đã có sẵn bệnh lý về chức năng thận. Xem thêm: Các phương pháp bổ thận và những lưu ý
3.3. Ảnh hưởng đến tim mạch
Một số nghiên cứu cho thấy, phụ nữ sử dụng các loại thuốc giảm đau không chứa aspirin có nguy cơ cao bị tăng huyết áp, thậm chí gấp hai lần so với người không dùng thuốc. Riêng aspirin hiện chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy gây tăng huyết áp ở nữ giới.
Ngoài ra, việc sử dụng paracetamol với liều cao hơn mức khuyến cáo cũng được ghi nhận có mối liên quan đến các cơn đau tim, đột quỵ hoặc tăng huyết áp. Tuy vậy, paracetamol vẫn được xem là lựa chọn an toàn hơn so với các thuốc NSAIDs và thường được chỉ định thay thế ở những bệnh nhân có tiền sử tim mạch.
3.4. Các nguy cơ khác
Ngoài ra, thuốc giúp giảm đau còn tiềm ẩn nhiều rủi ro khác mà người dùng ít để ý nhưng lại ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tổng thể. Những tác dụng phụ này có thể xuất hiện ngay trong quá trình sử dụng hoặc tích lũy dần nếu dùng kéo dài.
- Ảnh hưởng thần kinh với các biểu hiện như cảm giác buồn ngủ, chóng mặt, mất tập trung hoặc nhức đầu, đặc biệt khi dùng các loại giảm đau mạnh như opioid.
- Phụ thuộc thuốc, nghiện thuốc với một số thuốc đặc trưng gây nghiện như codein, morphin, tramadol.
- Tăng nguy cơ gãy xương ở người lớn tuổi.
- Rối loạn hô hấp do một số loại thuốc như opioid dẫn đến tình trạng khó thở, thở chậm hoặc ngưng thở khi ngủ.
- Viêm da, phản ứng dị ứng ở một số người có cơ địa nhạy cảm kèm theo các triệu chứng chứng phát ban, ngứa, nổi mẩn đỏ hoặc phản ứng nổi mẫn toàn thân khi sử dụng thuốc.
Phản ứng dị ứng do tác hại của thuốc giảm đau
4. Lời khuyên khi sử dụng để hạn chế tác hại của thuốc giảm đau
Thuốc giảm đau có thể mang lại hiệu quả nhanh chóng trong việc kiểm soát triệu chứng, nhưng nếu sử dụng sai cách, người dùng có thể đối mặt với nhiều rủi ro sức khỏe không mong muốn. Vì vậy, bạn cần nắm rõ một số nguyên tắc sử dụng thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong điều trị.
- Chỉ nên dùng thuốc khi thực sự cần thiết với các cơn đau gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hoặc sức khỏe, tránh lạm dụng thuốc.
- Tuân thủ liều lượng, dùng đúng liều lượng được ghi trên nhãn hoặc theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý tăng hoặc giảm liều để tránh nguy cơ quá liều hoặc làm giảm hiệu quả điều trị.
- Sử dụng đúng loại thuốc phù hợp với tình trạng đau và có sự tham vấn của bác sĩ.
- Không tự ý kết hợp nhiều loại thuốc để tránh tương tác thuốc bất lợi hoặc quá liều.
- Kiểm tra thành phần thuốc để tránh dùng nhiều loại chứa cùng một hoạt chất (như paracetamol).
- Quan sát các dấu hiệu bất thường như buồn nôn, chóng mặt, dị ứng da hoặc khó thở và ngừng sử dụng, tham khảo ý kiến bác sĩ ngay.
- Sử dụng trong thời gian ngắn, nếu có thể.
- Không uống chung với rượu bia vì có thể gây tương tác nguy hiểm.
- Thời điểm uống hợp lý, nên uống thuốc sau khi ăn hoặc theo hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ để tránh gây khó chịu dạ dày hoặc tổn thương niêm mạc dạ dày.
Những đối tượng cần đặc biệt lưu ý khi sử dụng thuốc bao gồm trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, người có bệnh lý gan, thận, tim mạch hoặc các bệnh mạn tính khác.
5. Các phương pháp giảm đau tự nhiên, hạn chế các tác hại của thuốc giảm đau
5.1. Các phương pháp giúp giảm nhanh cơn đau
Bên cạnh việc sử dụng thuốc, nhiều phương pháp hỗ trợ giảm đau tự nhiên có thể mang lại hiệu quả rõ rệt, đặc biệt là trong các trường hợp đau nhẹ đến trung bình. Những cách này ít tác dụng phụ mà còn dễ thực hiện tại nhà và phù hợp với nhiều đối tượng khác nhau.
- Chườm lạnh khi bị đau do chấn thương, bong gân, sưng viêm hoặc các cơn đau cấp tính,… do nhiệt độ thấp giúp giảm viêm, làm tê vùng đau và hạn chế sưng tấy.
- Chườm nóng phù hợp với các cơn đau cơ, đau bụng, đau lưng hoặc đau mạn tính,… vì nhiệt độ giúp thư giãn cơ bắp, thúc đẩy tuần hoàn máu và giảm cảm giác co cứng.
- Massage và xoa bóp giúp thư giãn cơ bắp, giảm căng thẳng và cải thiện tuần hoàn máu. Xoa bóp đúng cách không chỉ làm dịu cơn đau mà còn hỗ trợ phục hồi chức năng vận động phù hợp với người mệt mỏi, đau nhức xương khớp, mỏi vai gáy, đau thần kinh tọa, đau cơ.
- Sử dụng tinh dầu hoa oải hương, bạc hà, hương thảo, hoa cúc,… để hít, tắm, thoa lên cơ thể giúp làm dịu cảm giác đau và mang lại cảm giác thư giãn dễ chịu.
- Thiền định và các kỹ thuật thở sâu giúp kiểm soát căng thẳng – một trong những yếu tố làm trầm trọng thêm cảm giác đau, phù hợp với người đau mạn tính, đau do stress hoặc căng cơ kéo dài.
Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm các phương pháp khác như châm cứu, bấm huyệt, vật lý trị liệu,… tùy theo nguyên nhân gây đau và mức độ đáp ứng của cơ thể.
5.2. Lối sống và sinh hoạt giúp cơ thể giảm đau
Bên cạnh các phương pháp hỗ trợ tức thời, việc duy trì một lối sống khoa học đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe tổng thể và kiểm soát các cơn đau tốt hơn. Một vài lời khuyên mà bạn có thể tham khảo như sau:
- Chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ và cân đối 4 nhóm chất dinh dưỡng chính (bột đường, đạm, béo, vitamin và khoáng chất) giúp tăng sức đề kháng và cải thiện sức khỏe tổng thể. Ngoài ra, bạn có thể ưu tiên nhóm thực phẩm có khả năng chống viêm như thực phẩm giàu omega-3, trái cây và rau củ tươi, gừng và nghệ,…
- Hạn chế nhóm thực phẩm có hại như đồ ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ, cay nóng, nhiều đường hoặc chất béo bão hòa,… gây ra tình trạng nóng trong người và gây ra viêm và đau trầm trọng hơn.
- Uống đủ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày giúp giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ trao đổi chất và làm dịu căng cơ.
- Ngủ đủ giấc (7 – 8 tiếng) và ngủ trước 23h để cơ thể có thời gian phục hồi và tái tạo năng lượng, từ đó giảm cảm giác đau rõ rệt hơn.
- Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc bơi lội giúp tăng cường sự linh hoạt của cơ thể, giảm căng cơ và cải thiện lưu thông máu, sức khỏe tim mạch mà còn có tác dụng rất lớn đối với các cơn đau cơ, khớp hay thậm chí là đau lưng.
- Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên các khớp và cột sống, đồng thời ổn định chức năng chuyển hóa và nội tiết trong cơ thể. Tìm hiểu thêm: Tác hại của thừa cân.
6. Tổng kết
Thuốc giảm đau mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc làm dịu cảm giác đau tức thời, nhưng không vì thế mà chúng vô hại. Khi sử dụng sai cách, dùng quá liều hoặc lạm dụng trong thời gian dài, các thuốc này có thể âm thầm gây tổn thương nghiêm trọng đến gan, thận, dạ dày, tim mạch và cả hệ thần kinh.
Để bảo vệ sức khỏe một cách an toàn và bền vững, điều quan trọng không chỉ là chọn đúng loại thuốc, mà còn phải hiểu rõ cách sử dụng hợp lý, biết lắng nghe cơ thể và ưu tiên các giải pháp giảm đau tự nhiên, lành tính.
