Ngũ gia bì chân chim là một vị thuốc Đông y có tác dụng kháng viêm và tiêu sưng. Dược liệu này thường có mặt trong các bài thuốc liên quan đến xương khớp như sưng đau do chấn thương hoặc gân xương co rút, đau thắt lưng. Trong bài viết này, Dược Bình Đông sẽ giới thiệu đến bạn chi tiết hơn về đặc điểm, tác dụng, cách dùng,… của Ngũ gia bì chân chim nhé!
1. Tìm hiểu về Ngũ gia bì chân chim
Cây Ngũ gia bì chân chim có tên khoa học là Schefflera heptaphylla (L.) Frodin, thuộc họ Ngũ gia bì (Nhân sâm) (Araliaceae). Dân gian còn gọi cây này với các tên khác như Nam sâm, cây Đáng, cây Lằng, cây Chân vịt,…
Đặc điểm cây Ngũ gia bì chân chim:
- Cây nhỡ hoặc lớn, thân cao trung bình từ 2-8m.
- Lá kép hình chân vịt, có 6-8 lá chét, mọc so le. Lá chét nguyên không xẻ, hình trứng đầu nhọn hoặc hơi tù, dài 7-17cm và rộng 3-6cm, cuống lá chét ngắn.
- Hoa nhỏ, có màu trắng, thường có 5 cánh, số cánh hoa và nhị hoa bằng nhau. Cụm hoa chuỳ hoặc chùm tán. Hoa nở vào mùa thu đông.
- Quả mọng, hình cầu, có đường kính khoảng 3-4mm. Khi chín, quả có màu tím sẫm, trong quả có 6-8 hạt.
Phân bố:
Ngũ gia bì chân chim thường mọc ở độ cao từ 100-2100m so với mực nước biển. Cây phân bố nhiều ở các tỉnh phía nam Trung Quốc (Quảng Đông, Phúc Kiến, Hồ Nam, Quảng Tây, Chiết Giang,…) và Hồng Kông, Đài Loan, Malaysia, Ấn Độ, Nhật Bản,…
Tại Việt Nam, cây Ngũ gia bì chân chim mọc nhiều ở các vùng núi phía bắc như: Lào Cai, Nam Định, Ninh Bình, Bắc Giang, Hòa Bình, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hà Nam,…
Bộ phận làm thuốc, thu hái, sơ chế, bảo quản
Bộ phận được dùng làm thuốc:
- Vỏ thân, vỏ rễ (Cortex Schefflerae heptaphyllae): Thường được thu hoạch quanh năm, chủ yếu vào mùa xuân và mùa thu, khi trời khô ráo. Vỏ cây được bóc ra theo kích thước như quy định, sau đó rửa sạch, bỏ lõi, cạo lớp bần bên ngoài, rồi phơi trong bóng râm và ủ với lá chuối trong khoảng 7 ngày (thỉnh thoảng đảo cho đều để nổi mùi hương). Sau đó, lấy ra phơi hoặc sấy ở mức nhiệt 50 – 60°C cho khô.
Sau khi chế biến xong, có vỏ hơi cong hình máng, chiều rộng từ 3-10cm, chiều dài 20-50cm và độ dày 0,3-1cm. Phần vỏ cây giòn, nhẹ, có mùi thơm và vị hơi đắng.
- Lá cây (Folium Schefflerae heptaphyllae) được thu hái quanh năm, đem rửa sạch, thái nhỏ rồi phơi khô.
Sau khi sơ chế xong, dược liệu sẽ được bảo quản ở nơi khô ráo, tránh mốc mọt.
2. Công dụng của Ngũ gia bì chân chim
Ngũ gia bì chân chim có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Điều này đã được các thầy thuốc Đông y nghiên cứu từ xa xưa và lưu truyền rong dân gian. Hiện nay, Y học hiện đại cũng tiến hành nghiên cứu và khẳng định công dụng của loại thảo dược này.
2.1. Theo Tây y
Theo một số nghiên cứu, trong vỏ cây Ngũ gia bì chân chim có chứa 0.9 – 1% tinh dầu, trong đó gồm saponin triterpen thủy phân thu được acid oleanolic. Còn trong lá có chứa tinh dầu và các saponin.
Nhờ những hoạt chất này mà Ngũ gia bì chân chim mang đến nhiều công dụng cho sức khỏe như sau:
- Chống suy nhược cơ thể, bồi bổ, phục hồi sức khỏe.
- An thần, chống suy nhược thần kinh, tinh thần căng thẳng.
- Tăng cường trí lực, thể lực, đẩy nhanh quá trình chuyển hóa, chống lão hóa.
- Tăng cường hệ miễn dịch, kháng viêm, ngăn ngừa các tế bào ác tính hình thành.
- Trị ho suyễn, long đờm.
2.2. Theo Đông y
Trong Đông y, Ngũ gia bì chân chim có những đặc điểm và công dụng như sau:
Tính vị: Vị cay, đắng, tính ấm.
Quy kinh: Phế, Thận và Can.
Công dụng:
- Minh mục, thất thương, tăng trí nhớ, ích tinh, mạnh gân xương và bổ trung.
- Trừ thấp, tiêu thủy, trừ phong, hóa đờm ích tinh và dưỡng thận,.
- Trừ phong thấp, hạ khí bổ ngũ lao và tiêu phù.
Chủ trị:
- Cầm ho, hen suyễn,…
- Đau nhức xương khớp, co quắp, bại liệt
- Cải thiện cơ thể mệt mỏi, suy nhược
- Cải thiện yếu sinh lý do cơ thể suy nhược và do thận hư yếu
3. Bài thuốc sử dụng với Ngũ gia bì chân chim
Ngũ gia bì chân chim là một trong những vị thuốc được sử dụng phổ biến trong Đông y từ xưa đến nay. Với công dụng đa dạng, dược liệu này được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Ở phần này, Dược Bình Đông mời bạn tìm hiểu qua một số bài thuốc liên quan đến Ngũ gia bì chân chim:
3.1. Phong thấp đau nhức xương
- Nguyên liệu: 180g vỏ Ngũ gia bì chân chim, 500ml rượu
- Cách thực hiện: Ngâm vỏ Ngũ gia bì chân chim vào rượu, uống ngày 2 lần, mỗi lần 40ml.
3.2. Bệnh cước khí, chân sưng đau (Nam dược thần hiệu)
- Nguyên liệu: Ngũ gia bì chân chim, Lõi thông, Hạt cau, Chỉ xác, Ké đầu ngựa, Hương phụ, Tử tô, mỗi vị 8-16g
- Cách thực hiện: Sắc uống các nguyên liệu trên.
3.3. Bài thuốc trị thấp khớp
- Nguyên liệu: 120g Ngũ gia bì chân chim, 120g Mộc qua, 120g Tùng tiết
- Cách thực hiện: Đem tán các nguyên liệu trên thành bột, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 4g.
3.4. Bài thuốc trị khớp sưng đau làm suy giảm khả năng vận động
- Nguyên liệu: 20g Nam tục đoạn, 16g Ngũ gia bì chân chim, 16g Cát căn, 16g Bưởi bung, 16g Ngải diệp, 16g Trinh nữ
- Cách thực hiện: Đem các nguyên liệu trên sắc với 4 chén nước, còn lại 2 chén. Mỗi ngày uống 1 thang chia làm 2 lần.
3.5. Bài thuốc chữa đau nhức người, đau lưng do thận dương suy
- Nguyên liệu: 16g Ngũ gia bì chân chim, 16g Đương quy, 16g Hắc táo nhân, 16g Tục đoạn, 12g Liên nhục, 12g Khởi tử, 12g Thục địa, 12g Cẩu tích, 10g Quế chi, 10g Xuyên khung, 11g Cam thảo.
- Cách thực hiện: Ngâm các nguyên liệu trên trong bình sành với nước trong khoảng 15 ngày. Mỗi lần dùng 20ml trước khi ăn, ngày dùng 2 lần.
3.6. Làm thuốc bổ, thông tiểu tiện
- Nguyên liệu: rễ Ngũ gia bì chân chim
- Cách thực hiện: Sắc nước uống mỗi lần từ 6 – 11g.
3.7. Trị cảm sốt ra nhiều mồ hôi, người mệt mỏi
- Nguyên liệu: Ngũ gia bì chân chim, Mẫu đơn bì, Đương quy, Xích thược, mỗi vị 40g
- Cách thực hiện: Sao vàng các nguyên liệu trên rồi tán nhỏ. Mỗi lần uống 4, ngày uống 2 lần
3.8. Trị sổ mũi, đau họng
- Nguyên liệu: 35g Cúc hoa vàng (toàn cây), 15g rễ Ngũ gia bì chân chim
- Cách thực hiện: Đem sắc uống.
Bên cạnh những bài thuốc trên thì Ngũ gia bì chân chim còn có mặt trong các bài thuốc Đông y khác trong như: Giải độc lá Ngón hoặc say Sắn, huyết áp thấp, sưng thũng do chấn thương, … Lưu ý, việc sử dụng tùy tiện các bài thuốc từ dược liệu Ngũ gia bì chân chim có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn. Để hạn chế rủi ro khi áp dụng, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc.
4. Một số lưu ý khi sử dụng Ngũ gia bì chân chim
Ngũ gia bì chân chim là một dược liệu quý, được dùng nhiều trong Đông y. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao và ngăn ngừa tác dụng phụ do dùng không đúng cách, bạn hãy lưu ý những điều sau:
- Người bệnh cần tham khảo ý kiến thầy thuốc, người có chuyên môn khi dùng dược liệu này để trị bệnh.
- Liều dùng cho người lớn được khuyến cáo : 6-10g bột dược liệu/ngày.
- Không dùng Ngũ gia bì chân chim cho: phụ nữ mang thai và cho con bú, người âm hư hỏa vượng.
- Trong quá trình sử dụng, nếu như thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường thì bạn hãy tạm ngưng và gặp ngay bác sĩ để được tư vấn.
5. Tổng kết thông tin về Ngũ gia bì
Thông qua bài chia sẻ trên, có thể thấy Ngũ gia bì chân chim là một vị thuốc quý, có tác dụng tốt đối với bệnh phong thấp, gân xương, bệnh lý về xương khớp, đau xương khớp, mạnh gân cốt,… Dược Bình Đông hy vọng bạn đã có những thông tin hữu ích về Ngũ gia bì chân chim, công dụng cũng như cách sử dụng vị thuốc hiệu quả, an toàn.
Ngoài ra, nếu bạn đang gặp vấn đề khó chịu với những cơn đau nhức xương khớp, bạn có thể tham khảo thêm các sản phẩm bảo vệ sức khỏe được bào chế hoàn toàn từ các dược liệu thiên nhiên sau:
Thảo Linh Tiên Bình Đông được bào chế từ các vị thuốc như Dây đau xương, Đảng Sâm, Tang Thầm, Đỗ Trọng, Kê Huyết Đằng, Độc Hoạt, Ngưu Tất, Mộc Qua, Cốt Toái Bổ,… Đây đều là các dược liệu quý có nguồn gốc từ thiên nhiên nên cực kỳ an toàn và mang lại hiệu quả cao giúp giảm thiểu các triệu chứng do bệnh xương khớp gây ra. Cùng với đó, Thảo Linh Tiên còn được nhiều người dùng tin tưởng bởi có tác dụng hỗ trợ giảm tê mỏi, đau nhức do bệnh viêm khớp, bệnh thoái hóa khớp hay phong thấp gây ra.
- Dưỡng Cốt Bình Đông là sự kết hợp các loại thảo dược thiên nhiên, lành tính từ Cốt toái bổ, Ngưu tất, Đỗ trọng, Câu kỷ tử, Hoàng tinh, Cẩu tích. Sản phẩm là giải pháp tuyệt vời giúp người bệnh bổ khí huyết, bổ can thận, thông kinh lạc, hoạt huyết hành khí, khu phong trừ thấp, tán hàn. Nhờ đó, thực phẩm bảo vệ sức khỏe này có thể giúp người bệnh lưu thông khí huyết dễ dàng, giảm các triệu chứng đau nhức xương khớp, đau lưng, đau thần kinh tọa, mỏi gối, chân tay tê mỏi.
Để tìm hiểu thêm về các sản phẩm của Dược Bình Đông, quý khách có thể liên hệ qua hotline (028)39 808 808 để được tư vấn và hỗ trợ trong thời gian nhanh nhất.
