Độc hoạt là cái tên còn khá lạ lẫm với nhiều người, nhưng đây là một trong những dược liệu quý được ứng dụng nhiều trong các bài thuốc Đông y. Do sở hữu đặc tính tán hàn, khứ phong, thắng thấp, chỉ thống nên loại thảo dược này được sử dụng trong các bài thuốc điều trị đau nhức do trúng phong, chân tay co rút, ngứa da do phong,… Để hiểu rõ hơn, Dược Bình Đông sẽ chia sẻ một số thông tin về Độc hoạt cũng như cách dùng hiệu quả vị thuốc này, mời bạn đọc cùng theo dõi!
1. Giới thiệu về Độc hoạt
Độc hoạt (Radix Angelicae pubescentis) là phần rễ đã được phơi hoặc sấy khô của cây Độc hoạt (Angelica pubescens Maxim) thuộc họ Hoa tán (Apiaceae). Ngoài ra, dược liệu này còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như: Độc diêu thảo, Khương Thanh, Sơn tiên độc hoạt, Trường sinh thảo, Xuyên độc hoạt…
Độc hoạt là loại cây thân thảo sống lâu năm, cao khoảng 1-2m hoặc hơn. Thân trơn nhẵn, không có lông phủ, mọc thẳng đứng, màu tím nhạt hoặc màu lục, có rãnh chạy dọc thân. Lá Độc hoạt có gốc hình lông chim dài từ 15 – 40cm, lá chét hình bầu dục, hình trứng hoặc chia thùy không đều. Mép lá có khía răng cưa, gân lá thưa có lông, nhẵn. Cuống lá to, bẹ lá ít phân chia.
Cây Độc hoạt thường ra hoa vào tháng 6 – 9. Cụm hoa mọc ở đầu cành thành tán khép hoặc dài hơn kẽ lá, có lông mịn màu vàng nâu, có 1 – 2 lá bắc nhỏ hình kim, hoa nhỏ màu trắng. Mùa ra quả vào tháng 10 -12, quả mọng có hình trụ, hình tròn dẹt hoặc hình bầu dục, có gai dọc và khía ở cả hai mặt.
Độc hoạt có nguồn gốc từ Trung Quốc. Tại Việt Nam, cây được trồng chủ yếu ở SaPa.
Phần rễ của cây sau khi phơi hay sấy khô được sử dụng làm thuốc chữa bệnh . Thời điểm tốt nhất để thu hoạch Độc hoạt thường vào mùa xuân trước khi cây nảy chồi hoặc vào mùa thu khi thân và lá đã khô.
- Cách chế biến Độc hoạt: Rễ cây sau khi đào lên, loại bỏ phần rễ con, thân, lá. Sau đó rửa sạch và sấy đến gần khô, xếp đống 2 – 3 ngày. Sau khi mềm, phơi hoặc sấy khô.
- Cách bào chế Độc hoạt: Dược liệu khô, làm sạch loại bỏ tạp chất, sau đó ủ mềm, cắt thành từng phiến mỏng, rồi phơi khô hay sấy khô ở nhiệt độ thấp. Sau khi bào chế, Độc hoạt cần được bảo quản ở nơi khô ráo, để tránh ẩm mốc, mối mọt tấn công.
2. Công dụng của Độc hoạt
Độc hoạt là vị thuốc quen thuộc trong các bài thuốc cổ truyền điều trị các bệnh liên quan đến xương khớp. Dù trong Tây y hay Đông y, Độc hoạt vẫn mang lại nhiều công dụng tuyệt vời tốt cho sức khỏe, cụ thể như sau:
2.1. Theo Tây y
Theo nghiên cứu Tây y đã chỉ ra Độc hoạt có chứa nhiều hợp chất hóa học gồm: coumarin, polyene-alkynes, steroid, axit phenolic, các nguyên tố nucleoside và một số chất khác được phân lập và xác định từ A. biserrata và A. pubescens. Trong đó, Coumarin được cho là nguyên liệu có đặc tính sinh học quan trọng.
Ngoài ra, dược liệu này còn chứa gần 100 hợp chất dầu dễ bay hơi gồm: terpenoid, hợp chất thơm, hợp chất phân tử nhỏ.
Với các hoạt chất đó, Độc hoạt có những tác dụng dược lý sau:
- Giảm đau, chống viêm hiệu quả, hỗ trợ điều trị viêm khớp dạng thấp
- Tác dụng lên hệ thần kinh trung ương, giúp an thần, cải thiện khả năng học tập và trí nhớ.
- Điều trị chứng rối loạn nhịp tim, ức chế kết tập tiểu cầu và huyết khối tiểu cầu trong máu lưu thông.
- Có tác dụng trong việc điều trị giun vòng.
2.2. Theo Đông y
Trong Y học cổ truyền, vị thuốc Độc hoạt có các đặc điểm, dược tính sau:
- Tính vị: Cay, đắng, hơi ấm
- Quy kinh: Can, Thận, Bàng quang.
- Công dụng: Khu phong, thông tý, trừ thấp, chỉ thống.
- Chủ trị: Phong hàn thấp tý, đau thắt lưng và đầu gối, phong hàn hiệp thấp đau đầu, thiếu âm phục phong đầu thống, chứng đau sưng xương khớp, tê cứng, co quắp, đau đầu, cảm do nhiễm lạnh, nhiễm nước.
3. Gợi ý một số bài thuốc trị bệnh từ Độc hoạt
Nhờ sở hữu nhiều công dụng tuyệt vời mà Độc hoạt đã trở thành một trong những dược liệu quý được ứng dụng phổ biến trong nhiều bài thuốc Đông y. Dưới đây là một số bài thuốc dân gian hiệu quả từ Độc hoạt:
3.1. Bài thuốc trị đau nhức xương khớp, sưng đau, tê cứng
- Thành phần: 10g Độc hoạt, 8g Tang ký sinh, 8g Tế tân, 8g Đương quy, 8g Sinh địa, 8g Xuyên khung, 8g Tần giao, 8g Bạch thược, 8g Nhân sâm, 6g Bạch linh, 6g Phòng phong, 6g Nhục quế, 6g Ngưu tất, 6g Đỗ trọng, 6g Cam thảo.
- Cách dùng: Đem toàn bộ dược liệu trên sắc lấy nước thuốc.
3.2. Bài thuốc điều trị đau khớp, đau lưng, đau mình mẩy
- Thành phần: 10g Độc hoạt, 10g Đậu đen, 6g Đương quy, 6g Bạch thược, 6g Hoàng kỳ, 6g Phòng phong, 6g Thổ phục linh, 6g Cát căn, 4g Nhân sâm, 2g Can khương, 2g Phụ tử (chế), 2g Cam thảo.
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần, nên uống ấm trước bữa ăn 1 giờ.
3.3. Bài thuốc trị đau vai, cứng cổ, cứng gáy
- Thành phần: 9g Độc hoạt, 9g Khương hoạt, 6g Cảo bản, 6g Xuyên khung, 6g Phòng phong, 6g Cam thảo, 4g Mạn kinh tử.
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, nên uống ấm trước bữa ăn.
3.4. Bài thuốc điều trị bán thân bất toại, đi lại khó khăn, tay cầm không vững
- Thành phần: 9g Độc hoạt, 9g Chỉ xác, 9g Ô dược, 9g Ngũ gia bì, 9g Uy linh tiên, 9g Phòng phong, 9g Nhũ hương, 12g Khương hoạt, 12g Đương quy, 12g Hương phụ (chế giấm), 6g Vẩy tê tê (tôi giấm), 6g Cam thảo.
- Cách dùng: Nhũ hương để riêng còn các dược liệu khác sắc lấy nước thuốc. Sau đó hòa Nhũ hương vào nước thuốc còn nóng.
3.5. Bài thuốc trị cảm do nhiễm gió lạnh, sốt cao, đau đầu
- Thành phần: 8g Độc hoạt, 4g Ma hoàng, 4g Xuyên khung, 4g Cam thảo, 3 lát Gừng tươi.
- Cách dùng: Sắc uống, nên dùng trước khi ăn.
4. Một số lưu ý khi sử dụng Độc hoạt
Mặc dù có nguồn gốc từ thiên nhiên, mang lại nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, nhưng Độc hoạt cũng có những điểm cần lưu ý khi sử dụng. Do vậy, để sử dụng Độc hoạt một cách hiệu quả nhất, người dùng cần chú ý:
- Để việc sử dụng hiệu quả các bài thuốc từ Độc hoạt, người bệnh cần phải tham vấn ý kiến và làm theo chỉ định của bác sĩ, thầy thuốc để tránh gặp phải những hậu quả không mong muốn.
- Sử dụng Độc hoạt với liều lượng vừa phải từ 4g – 12g, không nên lạm dụng quá những bài thuốc từ dược liệu này, cũng như không tự ý thêm hoặc bớt liều lượng trong mỗi thang thuốc.
- Cần kiên trì sử dụng các bài thuốc từ Độc hoạt và kết hợp ăn các món ăn tốt cho xương khớp, nghỉ ngơi hợp lý, tập luyện thân thể thường xuyên để phát huy tối đa công dụng của vị thuốc.
- Trong trường hợp người bệnh bị dị ứng với một số thành phần có trong Độc hoạt, cần phải dừng sử dụng và tới các cơ sở y tế để thăm khám, xử lý kịp thời.
- Tuyệt đối không sử dụng nếu dược liệu có dấu hiệu ẩm mốc hư hỏng.
5. Tổng kết
Trên đây là những thông tin về dược liệu Độc hoạt mà Dược Bình Đông đã cung cấp cho bạn đọc, bao gồm công dụng, một số bài thuốc và lưu ý khi dùng vị thuốc này. Độc hoạt được biết đến là một vị thuốc quý chữa bệnh về xương khớp trong Đông y với rất nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, đặc biệt trong việc hỗ trợ giảm đau chống viêm, các chứng bệnh liên quan đến xương khớp, phong thấp.
Nhận thấy những đặc tính tốt cho xương khớp của Độc hoạt, Dược Bình Đông đã nghiên cứu và kết hợp vị thuốc này với: Dây đau xương, Đảng sâm, Đỗ trọng, Ngưu tất, Tang thầm, Kê huyết đằng, Mộc qua, Cốt toái bổ để cho ra đời sản phẩm Thảo Linh Tiên. Đây được xem là một giải pháp hiệu quả giúp xoa dịu và giảm nhẹ các cơn đau nhức xương khớp tê bì chân tay, đau nhức, tê mỏi chân tay do viêm xương khớp, thoái hóa xương khớp và phong thấp gây ra.
Thảo Linh Tiên được sản xuất bởi công ty Dược Bình Đông – Đây là thương hiệu nổi tiếng và đã có trên 70 năm kinh nghiệm trong việc sản xuất các sản phẩm bảo vệ sức khỏe từ dược thảo thiên nhiên uy tín trên thị trường. Hãy gọi ngay hotline (028)39 808 808 nếu bạn đang gặp những vấn đề liên quan đến xương khớp và muốn tìm hiểu về Thảo Linh Tiên cũng như các sản phẩm khác của công ty chúng tôi.
