Cốt toái bổ được biết đến là một loại dược liệu quý hiếm có nhiều công dụng bất ngờ đối với sức khỏe, đặc biệt là với sức khỏe xương khớp. Vậy, công dụng cụ thể của vị thuốc tốt cho xương khớp này là gì, các bài thuốc trị bệnh từ Cốt toái bổ được thực hiện ra sao? Hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu câu trả lời ngay trong bài viết bên dưới nhé!
1. Giới thiệu về Cốt toái bổ
Cốt toái bổ (Rhizoma Drynariae) là phần thân rễ đã được phơi hoặc sấy khô của cây Cốt toái bổ [Drynaria fortunei (Kunze ex Mett.) J.Sm., hoặc Drynaria bonii H. Christ], thuộc họ Dương xỉ (Polypodiaceae). Dược liệu này còn được biết đến với một số tên gọi khác như: Tắc kè đá, Tổ rồng, Tổ Phượng, Hầu khương, Thân Khương, Hộc quyết, Thu Mùn,…
1.1. Giới thiệu về cây Cốt toái bổ
Cây Cốt toái bổ là một loài dương xỉ sinh trưởng tốt trên những đám rêu ẩm ướt, hoặc phát triển độc lập trong các hốc đá, hoặc sống trên những thân cây lớn (cây đa, cây si,…). Ở nước ta, loài cây này thường xuất hiện ở một số tỉnh giáp biên giới Trung Quốc và hiếm gặp hơn ở các tỉnh từ Thanh Hóa, Nghệ An trở vào. Hiện nay, số lượng cây Cốt toái bổ dần trở nên hạn chế do bị khai thác quá nhiều. Chính vì vậy mà loài cây này đã có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và cần được bảo tồn đúng mức.
Cây Cốt toái bổ có chiều cao khoảng 20 – 40cm. Thân rễ mọc lan, dày, dẹt và được phủ một lớp lông dạng vảy hình ngọn giáo màu nâu nhạt. Lá cây có 2 loại:
- Lá không sinh sản: Loại lá này mọc che kín phần thân rễ và có tác dụng hứng mùn. Chiều dài lá khoảng 3 – 5cm, lá có hình tim, mép lá có răng cưa nhọn, không có cuống, mặt dưới có lông, gân lá lồi lõm.
- Lá sinh sản: Loại lá này có chiều dài 10 – 30cm, cuống lá dài khoảng 4 – 7cm. Phiến lá màu lục sẫm, có thùy xẻ sâu, mỗi lá có khoảng 7 – 12 cặp lá hình lông chim.
Túi bào tử có hình tròn, xếp thành hàng đều đặn giữa các gân lá ở mặt dưới của lá sinh sản. Bào tử nhỏ hình trái xoan, màu vàng nhạt và không có áo túi. Cây sinh trưởng tốt vào khoảng tháng 5 đến tháng 8 trong năm.
1.2. Bộ phận dùng làm thuốc
Bộ phận được sử dụng để làm thuốc của cây Cốt toái bổ chính là phần thân rễ đã được phơi hoặc sấy khô. Người ta thường thu hoạch phần thân rễ già, sau đó loại bỏ phần rễ con và lá. Tiếp theo, đem đi rửa sạch, cắt thành từng đoạn và tiến hành phơi hoặc sấy khô.
Vị thuốc Cốt toái bổ có màu nâu đỏ hoặc nâu đen, khi cắt ngang sẽ thấy bên trong có màu nâu hoặc nâu pha hồng nhạt. Dược liệu có chiều dài khoảng 5 – 15cm, rộng 1 – 3cm, dày 3mm. Dọc thân có nhiều nếp nhăn, đôi lúc sờ vào cảm thấy sần sùi hoặc có mấu.
2. Công dụng của Cốt toái bổ
Những công dụng tuyệt vời của Cốt toái bổ đã được công nhận trong cả Đông y lẫn Tây y, cụ thể như sau:
2.1. Theo Tây y
Trong Cốt toái bổ, người ta phát hiện tổng cộng 369 hợp chất; trong đó có các chất chống oxy hoá như flavonoid, proanthocyanidin, triterpenoids, axit phenolic và lignans.
Phần thân rễ Cốt toái bổ chứa 25 – 34,89% glucose, hesperidin, 1,42% flavonoid toàn phần và 1% naringin.
Công dụng của Cốt toái bổ theo Y học hiện đại:
- Tăng cường sự hấp thu Canxi của xương, nâng cao lượng Photpho cho máu giúp nhanh chóng liền xương.
- Tiêu diệt các vi khuẩn có hại trong đường miệng.
- Giảm lipid máu và ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch.
- Giảm đau và giúp an thần.
2.2. Theo Đông y
Trong kho tàng dược liệu Đông y, Cốt toái bổ là vị thuốc có những đặc điểm sau:
- Tính vị: Vị đắng, tính ấm.
- Quy kinh: Can và Thận
- Công dụng: Hoạt huyết, hóa ứ, bổ can thận, mạnh gân xương, giảm đau, cầm máu.
- Chủ trị: Chấn thương do té ngã, đau lưng mỏi gối, đau nhức lưng, thận hư yếu, ù tai, đau răng, chảy máu chân răng, tiêu chảy kéo dài.
3. Gợi ý một số bài thuốc trị bệnh từ Cốt toái bổ
Cốt toái cổ được xem là một vị thuốc quý đối với sức khỏe con người nói chung và gân xương cốt nói riêng. Nhờ sở hữu nhiều công dụng tuyệt vời mà dược liệu này được sử dụng phổ biến trong các bài thuốc điều trị bệnh, cụ thể như sau:
3.1. Bài thuốc bổ thận chắc răng
Dùng trong các chứng thận hư, dương phù sinh đau răng, chảy máu chân răng, răng lung lay.
Bài thuốc 1:
- Nguyên liệu: Cốt toái bổ
- Cách dùng: Lấy một lượng Cốt toái bổ vừa đủ đem đi giã nhuyễn, sao đen và nghiền thành dạng bột mịn. Sau đó, sát vào chân răng hoặc phần lợi để làm chắc răng.
Bài thuốc 2:
- Nguyên liệu: 16g Cốt toái bổ, 16g Thục địa, 12g Sơn dược, 12g Sơn thù, 12g Bạch linh, 12g Đơn bì, 12g Trạch tả và 2,4g Tế tân.
- Cách dùng: Sắc lấy nước uống hàng ngày.
3.2. Bài thuốc chữa bệnh phong thấp
- Nguyên liệu: 40g Cốt toái bổ, 120g Rễ gắm, 800g rễ Rung rúc, 60g Bạch hoa xà, 100g vỏ Chân chim, 600g rễ Chiên chiến, 40g Xích đồng nam, 40g Bạch đồng nữ, 40g Ô dược, 40g Tiền hồ, 40g Cỏ xước, 40g Bưởi bung.
- Cách dùng: Nấu các vị thuốc trên thành cao đặc, sau đó đem ngâm với rượu trắng trong vòng 3 ngày. Duy trì uống mỗi ngày 2 lần để phát huy hiệu quả trị phong thấp.
3.3. Bài thuốc chữa đau lưng mỏi gối do thận yếu
- Nguyên liệu: 16g Cốt toái bổ, 16g Đỗ trọng, 16g Tỳ giải, 12g Thỏ ty tử, 12g Dây đau xương, 12g rễ Gối hạc, 12g Ngưu tất, 20g Cẩu tích, 20g Hoài sơn.
- Cách dùng: Đem tất cả các vị thuốc trên sắc uống và duy trì uống mỗi ngày.
3.4. Bài thuốc chữa gãy xương kín và chấn thương phần mềm
Sử dụng Cốt toái bổ để điều chế bài thuốc chữa gãy xương lâu liền hoặc té ngã gây chấn thương.
Bài thuốc 1:
- Nguyên liệu: Cốt toái bổ, Bồ kết, Lá sen, Trắc bách diệp liều lượng bằng nhau.
- Cách dùng: Đem tất cả các dược liệu trên tán thành bột mịn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 12g. Có thể hãm với nước sôi hoặc giã nát và đắp ngoài da.
Bài thuốc 2:
- Nguyên liệu: 15g Cốt toái bổ, 10g Sinh địa, 10g Lá sen tươi, 10g Trắc bách diệp tươi
- Cách dùng: Tất cả các nguyên liệu trên đem sắc lấy nước uống. Bài thuốc có công dụng chữa lành vết thương và vùng gân cốt bị tổn thương; răng bị viêm, lung lay hoặc chảy máu.
Bài thuốc 3:
- Nguyên liệu: 12g Cốt toái bổ, 12g Hoàng kỳ, 16g Đảng sâm, 16g Hoài sơn, 16g Ba kích, 12g Đương quy, 12g Bạch truật, 12g Cẩu tích, 12g Tục đoạn, 12g Mẫu lệ, 8g Thiên niên kiện.
- Cách dùng: Đem sắc lấy nước thuốc uống hoặc nấu thành dạng cao lỏng. Bài thuốc này có tác dụng bồi bổ khí huyết, bổ gân xương và chữa gãy xương liền chậm.
Bài thuốc 4:
- Nguyên liệu: Cốt toái bổ, Bằng sa, Một dược, Đương quy, Huyết kiệt, Địa miết trùng, Tục đoạn, Nhũ hương, Đại hoàng, Đồng tự nhiên, liều lượng các vị thuốc bằng nhau.
- Cách dùng: Đem nghiền thành bột mịn rồi trộn cùng Vaseline để thoa lên vùng bị đau nhức.
3.5. Bài thuốc chữa bong gân, máu tụ do chấn thương
- Nguyên liệu: Rễ củ tươi của Cốt toái bổ
- Cách dùng: Loại bỏ phần lá khô và lông tơ, đem đi rửa sạch và giã nhuyễn. Sau đó, sấp nước và gói nguyên liệu trong lá chuối đã nướng, đem đắp lên vùng bị đau nhức và bó lại.
3.6. Bài thuốc bồi bổ gân xương
- Nguyên liệu: 2g bột Cốt toái bổ, 2g bột Mẫu lệ, 2g Bột Sừng hươu nai.
- Cách dùng: Nghiền nát và vo thành dạng viên uống. Sử dụng đều đặn mỗi ngày và uống liên tục trong 3 – 4 tuần.
4. Một số lưu ý khi sử dụng Cốt toái bổ
Cốt toái bổ là một vị thuốc điều trị bệnh hiệu quả nhưng không thể tùy ý sử dụng. Người dùng nên thận trọng về liều lượng, cách dùng cũng như lưu ý về tác dụng phụ và những trường hợp không nên sử dụng.
Liều lượng và cách dùng
- Tùy thuộc vào từng bệnh và đối tượng bệnh, liều dùng Cốt toái bổ sẽ thay đổi sao cho phù hợp.
- Liều lượng sẽ dựa vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe và các vấn đề khác. Do đó, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ/thầy thuốc trước khi sử dụng.
- Người dùng có thể sử dụng 6 – 12g Cốt toái bổ mỗi ngày (dưới dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu uống).
- Trong quá trình sử dụng Cốt toái bổ bạn nên kết hợp thêm các món ăn tốt cho xương khớp để tăng cường hiệu quả.
Lưu ý về tác dụng phụ
- Đau đầu, chóng mặt.
- Hạ huyết áp.
- Rối loạn tiêu hóa gây buồn nôn.
Thận trọng ở một số đối tượng
- Không sử dụng đối với người âm hư, huyết hư và không có thực nhiệt.
- Không dùng cho người thiếu máu kèm nhiệt nội hoặc bị ứ máu.
- Thận trọng khi sử dụng đối với phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú.
Tương tác thuốc với nhau
- Không nên tự ý phối hợp các dược liệu với nhau.
- Nên thông báo cho thầy thuốc/bác sĩ về tình trạng bệnh và thuốc đang sử dụng nhằm hạn chế tình trạng tương tác thuốc.
5. Tổng kết
Cốt toái bổ là vị thuốc nổi bật trong nhiều bài thuốc Đông y chuyên trị các chứng bệnh về xương khớp. Nhận biết được điều này, Dược Bình Đông đã tiến hành kết hợp Cốt toái bổ với các vị thuốc khác để cho ra đời những sản phẩm: Thảo Linh Tiên, Dưỡng Cốt Bình Đông và Trật Đả Bình Đông.
5.1. Thảo Linh Tiên
Thảo Linh Tiên là sự kết hợp của Cốt toái bổ cùng các loại thảo dược khác như: Đảng sâm, Dây đau xương, Tang thầm, Đỗ trọng, Kê huyết đằng, Ngưu tất, Độc hoạt và Mộc qua. Sản phẩm có công dụng xoa dịu những cơn đau nhức xương khớp, hỗ trợ giảm triệu chứng đau nhức và tê bì chân tay do bệnh thoái hóa xương khớp, viêm xương khớp và phong thấp gây ra. Kiên trì sử dụng sản phẩm ngày 3 lần, mỗi lần 30ml sau mỗi bữa ăn sẽ giúp người bệnh sớm đẩy lùi những cơn đau nhức xương khớp gây cản trở sinh hoạt và cuộc sống.
5.2. Dưỡng Cốt Bình Đông
Dưỡng Cốt Bình Đông được bào chế từ Cốt toái bổ cùng các dược liệu tốt cho xương khớp như: Đỗ trọng, Ngưu tất, Hoàng tinh và Câu kỷ tử, Cẩu tích. Sản phẩm giúp mạnh gân cốt, giảm đau dây thần kinh tọa và cải thiện tình trạng đau nhức xương khớp hiệu quả. Để sản phẩm phát huy tối đa hiệu quả sử dụng, bạn nên uống đều đặn mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 3 viên sau mỗi bữa ăn.
5.3. Trật Đả Bình Đông
Bên cạnh Cốt Toái Bổ, sản phẩm Trật Đả Bình Đông còn là sự kết hợp của các vị thuốc: Tô mộc, Nhũ hương, Một dược, Tục đoạn, Đương quy và Hồng hoa giúp hoạt huyết, hỗ trợ giảm sưng đau và tan máu bầm sau khi bị chấn thương phần mềm. Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 3 viên sau mỗi bữa ăn để nhanh chóng giảm tình trạng tụ máu, bầm tím, sưng đau, phù nề.
Tất cả các sản phẩm trên đều đến từ Dược Bình Đông – một thương hiệu lâu đời được thành lập vào năm 1950. Trải qua hành trình hơn 70 năm không ngừng nghiên cứu kết hợp các công thức cổ truyền với công nghệ hiện đại trong quy trình sản xuất, Dược Bình Đông đã cho ra đời những sản phẩm hiệu quả và chất lượng đến tay người dùng. Các sản phẩm của công ty cam kết 100% đạt chuẩn GMP theo quy định của Bộ Y tế và luôn được khách hàng trên toàn quốc tin tưởng sử dụng trong nhiều năm.
Nếu quý khách đang gặp các vấn đề về xương khớp, hãy liên hệ với Dược Bình Đông qua hotline: 028.39.808.808 hoặc email: info@binhdong.vn để được tư vấn sản phẩm phù hợp với tình trạng sức khỏe hiện tại nhé!
6. Câu hỏi thường gặp về vị thuốc Cốt toái bổ
Nền Y học cổ truyền (hay còn gọi là Đông Y) đã tồn tại hàng trăm năm nay và đạt được nhiều thành tựu to lớn cũng như có chỗ đứng vững chắc trong nền Y học của Việt Nam nói chung. Chính vì mang bản chất lành tính, hiệu quả và an toàn cao nên phương pháp Đông y đã và đang được nhiều người tin tưởng lựa chọn. Do xu hướng này mà hiện nay có rất nhiều công ty Đông y được thành lập nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội. Tuy nhiên, không phải công ty đông y nào cũng đủ uy tín để mọi người tin tưởng lựa chọn. Vậy những tiêu chí đánh giá một công ty Đông y uy tín là gì, hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!
- Thương hiệu: Khi tìm đến các công ty, cơ sở sản xuất, kinh doanh và phân phối các sản phẩm dược liệu thì điều khách hàng quan tâm nhất là sự uy tín, sự đảm bảo, chuyên môn, kinh nghiệm, dịch vụ … Các tiêu chí: Thời gian tồn tại, Địa chỉ liên hệ rõ ràng, Lĩnh vực hoạt động …
- Nguồn gốc dược liệu: Dược liệu có vai trò quan trọng trong ngành Y dược nước nhà, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp dược để sản xuất thuốc chữa bệnh và thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Tiêu chí bao gồm: Đặc điểm hình thái, Kiểm tra tinh khiết, Định tính, Định lượng.
- Nhân sự / Cơ sở sản xuất: Một công ty Đông y uy tín, đáng tin cậy cần phải có đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm, cơ sở vật chất đầy đủ và đảm bảo chất lượng.
- Giấy chứng nhận: Nhà nước cũng như các công ty Đông y đang đẩy mạnh quá trình nghiên cứu, chế tạo ra những sản phẩm hỗ trợ sức khỏe với nhiều công dụng phục vụ cho nhu cầu của mọi người. Các loại giấy phép: Giấy phép hoạt động, Giấy phép GMP.
Trong kho tàng dược liệu Đông y, Cốt toái bổ là vị thuốc có những đặc điểm sau:
- Tính vị: Vị đắng, tính ấm.
- Quy kinh: Can và Thận
- Công dụng: Hoạt huyết, hóa ứ, bổ thận, mạnh gân xương, giảm đau, cầm máu.
- Chủ trị: Chấn thương do té ngã, đau lưng mỏi gối, đau nhức lưng, thận hư yếu, ù tai, đau răng, chảy máu chân răng, tiêu chảy kéo dài.
Cốt toái bổ là một vị thuốc điều trị bệnh hiệu quả nhưng không thể tùy ý sử dụng. Người dùng nên thận trọng về liều lượng, cách dùng cũng như lưu ý về tác dụng phụ và những trường hợp không nên sử dụng.
Liều lượng và cách dùng
- Tùy thuộc vào từng bệnh và đối tượng bệnh, liều dùng Cốt toái bổ sẽ thay đổi sao cho phù hợp.
- Liều lượng sẽ dựa vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe và các vấn đề khác. Do đó, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ/thầy thuốc trước khi sử dụng.
- Người dùng có thể sử dụng 6 – 12g Cốt toái bổ mỗi ngày (dưới dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu uống).
Lưu ý về tác dụng phụ
- Đau đầu, chóng mặt.
- Hạ huyết áp.
- Rối loạn tiêu hóa gây buồn nôn.
Thận trọng ở một số đối tượng
- Không sử dụng đối với người âm hư, huyết hư và không có thực nhiệt.
- Không dùng cho người thiếu máu kèm nhiệt nội hoặc bị ứ máu.
- Thận trọng khi sử dụng đối với phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú.
Tương tác thuốc với nhau
- Không nên tự ý phối hợp các dược liệu với nhau.
- Nên thông báo cho thầy thuốc/bác sĩ về tình trạng bệnh và thuốc đang sử dụng nhằm hạn chế tình trạng tương tác thuốc.
