Chán ăn ở người cao tuổi là tình trạng giảm cảm giác thèm ăn và mất hứng thú với thức ăn, dẫn đến việc giảm lượng thức ăn nạp vào cơ thể. Đây là hiện tượng phổ biến, xảy ra ở cả nam và nữ và có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như suy dinh dưỡng, sụt cân và suy giảm hệ miễn dịch. Cùng Dược Bình Đông tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cũng như các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả tình trạng này qua bài viết dưới đây.
1. Đôi nét về tình trạng chán ăn ở người cao tuổi
Chán ăn ở người cao tuổi là một dạng rối loạn ăn uống khi bước vào độ tuổi từ 65 với cảm giác ăn không ngon miệng, không muốn ăn,… Chán ăn xảy ra ở cả nam lẫn nữ và thường gặp nhất ở những người có sức khỏe yếu, thường xuyên gặp áp lực hoặc có bệnh mãn tính. Một số biểu hiện bạn đang bị tình trạng này gồm:
- Luôn có cảm giác no dù ăn ít.
- Không cảm nhận được hương vị thức ăn qua các giác quan như khứu giác, vị giác.
- Không muốn ăn cùng người khác.
- Lười ăn uống, không quan tâm đến các món yêu thích, chỉ muốn uống nước.
- Khi ngửi thấy mùi thức ăn có cảm giác nhợn ói.
- Bụng đói nhưng miệng không muốn ăn, cảm giác chán ăn.
Người cao tuổi bị chán ăn có thể gặp các triệu chứng kèm theo như:
- Mệt mỏi và suy nhược: Người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, không có năng lượng, sức lực để làm bất kỳ việc gì, chân tay yếu, mất sức.
- Rối loạn tiêu hóa: Đầy bụng, chướng bụng, táo bón, tiêu chảy, đau bụng âm ỉ, đau dữ dội hoặc đau quặn là những triệu chứng rối loạn tiêu hóa mà những người chán ăn có thể gặp phải.
- Da và tóc: Da khô, móng dễ gãy, tóc mỏng, dễ gãy rụng, thưa dần, da mặt xanh xao và thiếu sức sống.
- Các triệu chứng khác: Cảm giác buồn nôn hoặc nôn; nuốt đau, nuốt vướng, khó nuốt.
Tình trạng này có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân và thường không gây hậu quả nghiêm trọng nếu chỉ xảy ra trong thời gian ngắn, hoặc khôi phục sau khi nghỉ ngơi. Tuy nhiên, nếu chán ăn kéo dài sẽ dẫn đến biếng ăn mãn tính, có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như:
- Suy dinh dưỡng và luôn trong tình trạng thiếu cân, gầy yếu.
- Suy giảm hệ miễn dịch.
- Suy nhược cơ thể và suy nhược thần kinh. Việc suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh và biếng ăn tạo ra một vòng luẩn quẩn. Cơ thể bị suy nhược do biếng ăn sẽ bị kiệt sức và gây ra chứng trầm uất, khi bị trầm uất cơ thể lại càng kiệt sức, mệt mỏi nhiều hơn.
- Biến chứng của các bệnh lý mãn tính khác.
Ăn không ngon miệng có thể là dấu hiệu của một tình trạng cần can thiệp sớm. Do đó, khi người cao tuổi gặp phải tình trạng mất khẩu vị kèm theo những dấu hiệu sau, nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời:
- Ăn không ngon miệng kéo dài hơn 1 tuần.
- Sụt cân quá nhanh trong thời gian ngắn.
- Xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, khó thở, mệt mỏi kéo dài, nhịp tim nhanh, hồi hộp đánh trống ngực,…
2. Nguyên nhân tình trạng chán ăn ở người cao tuổi
Tình trạng chán ăn ở người già thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, ảnh hưởng đến sự thèm ăn và sức khỏe tổng thể của họ. Những nguyên nhân này có thể bao gồm vấn đề về sức khỏe, thay đổi trong cơ thể do lão hóa, hoặc các yếu tố tâm lý và xã hội.
2.1. Nguyên nhân lão hóa (Nguyên phát)
Lão hóa ảnh hưởng lớn đến cơ thể, gây ra nhiều thay đổi sinh lý và hóa học. Các biến đổi này bao gồm sự suy giảm chức năng cũng như khả năng phục hồi của các cơ quan và hệ thống trong cơ thể, chẳng hạn như vấn đề về răng miệng, đau răng, thị giác và khứu giác kém, dẫn đến hạn chế trong hoạt động nhai nuốt. Dưới đây là một số yếu tố chính của lão hóa ảnh hưởng đến tình trạng mất khẩu vị ở người lớn tuổi:
- Tuổi tác.
- Thay đổi nội tiết.
Ngoài ra, khi lão hóa, người bệnh còn gặp các triệu chứng khác đi kèm như mệt mỏi, ngủ không ngon, khó vào giấc,…
2.2. Suy nhược cơ thể
Bệnh suy nhược cơ thể là một tình trạng phổ biến ở người cao tuổi và là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến chán ăn. Khi cơ thể bị suy nhược, các chức năng sinh lý và hệ thống miễn dịch đều bị ảnh hưởng, dẫn đến cảm giác mệt mỏi và không thèm ăn. Các nguyên nhân dẫn đến suy nhược cơ thể bao gồm:
- Lối sống.
- Bị bệnh lâu ngày hoặc bệnh mãn tính.
Khi cơ thể bị suy nhược, khả năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng giảm, dẫn đến giảm cảm giác thèm ăn. Đồng thời, người bị suy nhược cơ thể thường cảm thấy mệt mỏi kéo dài, uể oải, buồn ngủ, giảm khả năng tập trung, và suy giảm sức lực,…
2.3. Nguyên nhân bệnh lý
Tình trạng chán ăn ở người già không chỉ là một triệu chứng đơn lẻ mà còn có thể là biểu hiện cảnh báo của các tình trạng bệnh lý khác. Tùy thuộc vào nguyên nhân bệnh lý, tình trạng mệt mỏi có thể đi kèm với nhiều triệu chứng khác.
- Rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên với các biểu hiện như mất ngủ, khó vào giấc, ngủ không sâu, ngủ nhiều, ngủ mê man, ngủ đủ giấc nhưng vẫn mệt mỏi,… Khi tình trạng kéo dài ảnh hưởng đến thể trạng cơ thể. Tìm hiểu thêm nguyên nhân, cách cải thiện giúp ngủ ngon qua bài viết mất ngủ ở người già.
- Bệnh lý về tiêu hóa: Rối loạn tiêu hóa, viêm ruột,… thường khiến người bệnh mất khẩu vị, ăn không ngon miệng.
- Bệnh lý về gan mật: Gan mật tổn thương sẽ gây khó khăn cho việc dung nạp, hấp thụ và chuyển hóa chất dinh dưỡng.
- Bệnh lý về viêm nhiễm hô hấp với các triệu chứng như sốt cao, viêm họng, ho khan,… dẫn đến tình trạng mệt mỏi, sụt cân, không muốn ăn, cơ thể suy nhược.
- Rối loạn ăn uống (chán ăn tâm thần): Những người mắc chứng này thường ám ảnh quá mức về cân nặng, vóc dáng của bản thân. Họ tự đặt ra chế độ ăn uống khắc nghiệt như nhịn ăn giảm cân, kiềm chế cơn đói,… Tình trạng này kéo dài gây biếng ăn và suy dinh dưỡng.
- Nguyên nhân bệnh lý khác như: Bệnh lý tuyến giáp, thiếu máu,…
2.4. Nguyên nhân khác
Ngoài các nguyên nhân chính đã đề cập, còn nhiều yếu tố khác (dinh dưỡng, tâm lý, thói quen sinh hoạt,…) có thể góp phần gây chán ăn ở người cao tuổi:
- Yếu tố xã hội như mối quan hệ xã hội, sự cô đơn và cảm giác bị cô lập, dẫn đến trầm cảm cũng như lo âu, từ đó gây ra suy nhược cơ thể.
- Thiếu dinh dưỡng như khoáng chất, Protein, Carbohydrate, Vitamin (đặc biệt là Vitamin A, B,C) và các vi chất như Kẽm, Sắt,… khiến cơ thể không thể thực hiện quá trình trao đổi chất hiệu quả, dẫn đến giảm năng lượng, suy nhược cơ thể.
- Sử dụng một số loại thuốc nhất định như thuốc chống trầm cảm, thuốc huyết áp, thuốc giảm đau hay thuốc tim mạch.
- Thói quen và môi trường sinh sống ảnh hưởng đến thể trạng: Luyện tập và ăn kiêng quá mức; ít vận động; thường xuyên sử dụng rượu bia, chất gây nghiện, chất kích thích,… Ngoài ra, môi trường ô nhiễm, tiếng ồn lớn, thiếu ánh sáng tự nhiên cũng góp phần gây ra mệt mỏi dẫn đến ăn không ngon.
- Căng thẳng, lo lắng.
- Cân nặng.
- Những thay đổi khác trong cơ thể có thể ảnh hưởng đến cảm giác đói bao gồm: Cơn đau, mất nước, chấn thương, phục hồi sau phẫu thuật,…
3. Điều trị tình trạng chán ăn ở người già
Cảm giác chán ăn, ăn không ngon miệng có thể là dấu hiệu cảnh báo cần can thiệp điều trị sớm. Vì vậy, nếu người già gặp tình trạng mất khẩu vị, ăn không ngon, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời các vấn đề tiềm ẩn, ngăn ngừa tình trạng sức khỏe tiến triển xấu đi.
3.1. Tây Y
Chẩn đoán tình trạng chán ăn là bước quan trọng giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân, lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp. Các bác sĩ đo chiều cao, cân nặng và sử dụng kết quả để tính chỉ số khối cơ thể (BMI). Họ cũng kiểm tra các rối loạn khác có thể gây giảm cân hoặc chán ăn, chẳng hạn như tâm thần phân liệt, trầm cảm, các rối loạn cản trở sự hấp thụ thức ăn (kém hấp thu), lạm dụng Amphetamine và ung thư. Ngoài ra, các xét nghiệm về chức năng gan, thận, mật độ xương và các cơ quan khác có thể được thực hiện để kiểm tra tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng của cơ thể.
Tùy vào nguyên nhân cụ thể và thể trạng từng người, bác sĩ sẽ đưa ra các lời khuyên, phương hướng điều trị phù hợp. Trong đó, cách điều trị phổ biến là sử dụng thuốc tân dược. Nhằm tránh tác dụng phụ không mong muốn, người bệnh tuyệt đối không tự ý sử dụng hay tăng, giảm liều mà chưa có chỉ định, hướng dẫn của bác sĩ.
Một số phương pháp điều trị phổ biến cho tình trạng chán ăn ở người già:
- Nội khoa: Một số trường hợp cần dùng thuốc điều trị nội khoa như bệnh tuyến giáp, đái tháo đường, suy tuyến thượng thận, viêm loét dạ dày, viêm đường hô hấp, bệnh gan,… Một số nhóm thuốc có thể được chỉ định cho bệnh nhân chán ăn là thuốc bình thần, thuốc an thần,…
- Ngoại khoa: Trong trường hợp các bệnh lý có diễn biến nặng có thể phải tiến hành phương pháp phẫu thuật.
- Phương pháp khác: Đối với các yếu tố tâm lý, bệnh nhân có thể cần liệu trình điều trị từ bác sĩ tâm lý mà không cần dùng thuốc như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), liệu pháp điều trị biếng ăn Nervosa của Maudsley (MANTRA), quản lý chuyên khoa hỗ trợ trên lâm sàng (SSCM).
3.2. Cải thiện tình trạng chán ăn ở người cao tuổi do suy nhược bằng món ăn Đông y
Áp dụng các món ăn làm từ các vị thuốc Đông y là phương pháp được nhiều người tin dùng để cải thiện tình trạng mất khẩu vị do suy nhược cơ thể. Phương pháp này không chỉ an toàn, lành tính mà còn giúp kích thích tiêu hóa, tăng cường sức khỏe và cải thiện cảm giác thèm ăn một cách tự nhiên. Dưới đây là một số thảo dược thiên nhiên và mẹo dân gian giúp cải thiện tình trạng chán ăn do suy nhược cơ thể:
- Kỷ tử: Bạn có thể dùng cháo Kỷ tử để phòng ngừa, hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, ốm lâu ngày, kiềm chế lão suy. Để nấu cháo, bạn dùng 25g Kỷ tử, 100g gạo tẻ.
- Hoài sơn: Dùng 50g Hoài sơn, 200g Khoai sọ, 50g gạo tẻ để nấu cháo ăn trong ngày, bồi bổ sức khỏe.
- Nhân sâm: Cháo Nhân sâm dành cho những người cao tuổi, cơ thể suy nhược, ăn kém, thở gấp, tim đập nhanh, mất ngủ, mệt mỏi, quên lẫn,… Đem 100g gạo tẻ nấu cháo chín, cho thêm 3g bột Nhân sâm vào để dùng.
- Các món ăn khác: Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm các món ăn bồi bổ sức khỏe dành cho người suy nhược khác như Hải sâm xào Đảng sâm Kỷ tử, Canh Hoài sơn,…
Lưu ý khi dùng mẹo dân gian để chế biến món ăn:
- Sử dụng nguyên liệu có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, tránh ẩm mốc và tồn dư hóa chất.
- Bảo quản ngăn mát tủ lạnh các thành phẩm sau khi chế biến, nên để dùng trong ngày.
- Chỉ dùng một lượng vừa phải, không quá lạm dụng các mẹo.
- Nếu đã sử dụng mẹo trong thời gian dài mà chưa thấy dấu hiệu chuyển biến, người bệnh nên đi khám bác sĩ để có phương án điều trị thích hợp.
Ngoài ra, một số phương pháp khác bao gồm châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, ngâm chân và xông tắm thảo dược cũng góp phần cải thiện tình trạng chán ăn ở người già.
Bên cạnh những phương pháp khắc phục triệu chứng chán ăn mất ngủ kể trên, để tiết kiệm thời gian mà vẫn đảm bảo hiệu quả, bạn có thể sử dụng các sản phẩm bảo vệ sức khỏe được bào chế sẵn từ các loại thảo dược. Một trong những sản phẩm tiêu biểu là Bát Tiên Bình Đông – nổi bật trên thị trường Việt Nam, được nhiều khách hàng tin tưởng và lựa chọn, Sản phẩm là sự kết hợp hài hòa giữa các vị thuốc như Hoài sơn, Lạc tiên, Thục địa, Bạch phục linh, Mạch môn, Ngũ vị tử, Hoàng tinh, Sơn thù du, Mẫu đơn bì, Phòng đảng sâm. Đây đều là các thảo dược thiên nhiên lành tính với công dụng bồi bổ, tăng cường sức khỏe, hỗ trợ giảm mệt mỏi hiệu quả, giúp ăn ngon và ngủ sâu hơn.
3.3. Hỗ trợ giúp ăn ngon hơn ở người cao tuổi
Bên cạnh việc bổ sung thực phẩm giúp ăn ngon và điều trị nguyên nhân bệnh lý, các phương pháp hỗ trợ khác cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi và cải thiện sức khỏe cho người cao tuổi, bao gồm:
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh bằng cách ăn đúng giờ và đủ bữa để tăng tiết nước bọt, tạo cảm giác thèm ăn và hỗ trợ hoạt động của hệ tiêu hóa. Đồng thời, người già nên chia nhỏ bữa ăn thành 5 – 6 bữa 1 ngày để tránh chướng bụng, tiêu hóa dễ dàng hơn và đảm bảo hấp thu đủ chất dinh dưỡng. Bữa ăn hàng ngày nên đa dạng nhiều nhóm thực phẩm, đặc biệt là các loại thực phẩm giàu Protein, Vitamin, khoáng chất và cung cấp nhiều calo cho cơ thể. Tìm hiểu bài viết về dinh dưỡng dành cho người suy nhược.
- Dùng thực phẩm dễ tiêu như Thịt mềm, cá, sữa, trứng,… được nấu thành súp. Trong trường hợp, khẩu vị ăn kém có thể tăng hương vị cho món ăn bằng cách cho thêm Tỏi, Giấm, Bơ, Dầu oliu,…để cảm thấy món ăn hấp dẫn hơn. Tìm hiểu thêm các loại thực phẩm cho người chán ăn, suy nhược cơ thể.
- Uống đủ 2 – 3 lít nước mỗi ngày giúp giảm tình trạng khô miệng, cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm táo bón và thanh lọc cơ thể.
- Một giấc ngủ ngon không chỉ tốt cho cơ thể mà còn giúp duy trì tốc độ trao đổi chất và tăng cường hệ miễn dịch.
- Điều chỉnh lại sinh hoạt, cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi cũng giúp giảm mệt mỏi và cải thiện cảm giác thèm ăn. Thực hiện hoạt động hỗ trợ bao gồm tắm dưới vòi phun, ngâm mình trong nước mát, thực hiện vài động tác thở bằng bụng và massage.
- Duy trì vận động hợp lý để cơ thể linh hoạt và tiêu hao năng lượng, từ đó tăng nhu cầu ăn uống. Tập thể dục đều đặn, đi bộ, chạy bộ và bơi lội giúp kích thích tiêu hóa, cải thiện cảm giác thèm ăn.
- Bổ sung men vi sinh.
4. Chăm sóc và phòng ngừa tình trạng chán ăn hay ăn không ngon miệng ở người cao tuổi
Phòng ngừa tình trạng chán ăn ở người già đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:
- Khám sức khỏe định kỳ.
- Duy trì thói quen ăn uống khoa học và lành mạnh bằng cách bổ sung đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, gồm các nhóm Vitamin, chất khoáng,… Đồng thời hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, gia vị,…
- Duy trì thói quen có lợi cho sức khỏe như tập thể dục thường xuyên, khoảng 30 phút – 1 tiếng mỗi ngày; không sử dụng thuốc lá, rượu bia cũng như các chất kích thích khác.
- Thiết lập thói quen ngủ lành mạnh chẳng hạn như duy trì một lịch trình ngủ đều đặn, hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ,… là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả. Tìm hiểu thêm kỹ thuật giúp ngủ ngon ngủ nhanh trong vòng 10 đến 120 giây .
- Xây dựng chế độ sinh hoạt hợp lý, không tạo áp lực cho bản thân quá nhiều.
5. Tổng kết
Chán ăn ở người già là một dạng rối loạn ăn uống phổ biến khi bước vào độ tuổi từ 65 trở đi, thể hiện qua cảm giác ăn không ngon miệng hoặc không muốn ăn. Dấu hiệu chán ăn thường đi kèm với mệt mỏi, sụt cân và suy giảm sức khỏe tổng thể, có thể dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng cũng như làm giảm khả năng miễn dịch. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe (thường là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý nguy hiểm) và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi. Vì vậy, việc thăm khám bác sĩ là rất quan trọng để xác định nguyên nhân và có biện pháp điều trị phù hợp.
Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo sản phẩm bảo vệ sức khỏe Bát Tiên Bình Đông. Sản phẩm là sự phối hợp hài hòa giữa các thảo dược quý như Hoài sơn, Lạc tiên, Thục địa, Bạch phục linh, Mạch môn, Ngũ vị tử, Hoàng tinh, Sơn thù du, Mẫu đơn bì, Phòng đảng sâm. Với công dụng bồi bổ, tăng cường sức khỏe, hỗ trợ giảm mệt mỏi hiệu quả, giúp ăn ngon và ngủ sâu hơn.
Bát Tiên Bình Đông được sản xuất bởi Dược Bình Đông – một trong những thương hiệu dược phẩm uy tín tại Việt Nam. Dược Bình Đông, với hơn 70 năm kinh nghiệm, cam kết mang đến các sản phẩm chất lượng, giúp bảo vệ và nâng cao sức khỏe người tiêu dùng. Vui lòng liên hệ tới số hotline (028)39 808 808 nếu bạn đang gặp những vấn đề liên quan đến suy nhược cơ thể, chán ăn hoặc muốn tìm hiểu thêm về Bát Tiên Bình Đông và các sản phẩm khác.