Từ lâu trong Đông y, Đại hoàng là một vị thuốc nam được ví như “tướng quân” có khả năng tống khứ cái cũ, thiết lập cái mới rất nhanh chóng. Đây là loại dược liệu có công dụng rất tốt trong việc trị chứng đau bụng, thanh tràng, trục ứ thông kinh, cầm máu,… Để hiểu rõ hơn về Đại hoàng cũng như cách dùng vị thuốc này ra sao, mời bạn theo dõi bài viết dưới đây của Dược Bình Đông.
1. Giới thiệu đôi nét về Đại hoàng
Đại hoàng có tên khoa học Rhizoma Rhei, thuộc họ Rau Răm (Polygonaceae). Dược liệu này còn được biết đến với những cái tên khác như: Xuyên Đại Hoàng, Tướng quân, Hoàng lương, Hỏa phu, Phu như, Chế quân, Xuyên văn, Cẩm văn đại hoàng,…
Hoàng lương là cây thân thảo sống lâu năm, thân trụ. Bên trong thân cây rỗng ruột, bên ngoài nhẵn, cao trung bình khoảng 1 – 2m. Rễ cây mập, thô, có hình chùy ngắn, vỏ màu nâu tím, mặt kế có màu vàng, mùi thơm hơi hăng.
Lá mọc ở gốc cây, lá to mọc so le có cuống dài, phiến lá tròn hoặc có hình trứng tròn, gốc lá hình tim. Đường kính lá khoảng 40 – 70cm, chia chùy cắt sâu vào 1/4 lá, hai bên mép lá có dạng hình răng cưa. Hoa mọc thành chùm ở đỉnh cây, thường có màu lục nhạt hoặc vàng trắng. Quả có hình 3 cạnh, quả tròn, ốm và dài.
Hiện nay, Đại hoàng thường được nhập chủ yếu từ Trung Quốc và một số quốc gia khác ở châu Âu. Loại dược liệu này đặc biệt phát triển mạnh mẽ ở những nơi có khí hậu ẩm mát, có độ cao trên 1000m so với mặt nước biển. Vì vậy, ở nước ta, loại cây nhập này trồng tốt nhất ở Sapa thì mới có thể thu hoạch được.
Phần thân rễ Đại hoàng được sử dụng làm dược liệu trong Đông y. Người dân thường thu hoạch thân rễ đã trên 3 năm tuổi và có mặt ngoài màu vàng sậm, cắt ra có nhiều vân như gấm, có nước bọt màu vàng nổi lên. Thời điểm thích hợp để thu hái thường vào mùa thu khoảng tháng 9 – 10.
Khi thu hái cần phải đào cả phần rễ, rồi mang về rửa sạch, cắt bỏ phần thân trên mặt đất và những rễ con, cạo vỏ ngoài. Đối với những củ quá to có thể bổ ra làm đôi hoặc làm tư, dùng lạt xâu thành chuỗi treo ở hiên nhà để khô dần hoặc sấy nhẹ. Để bào chế dược liệu Hoàng lương có khá nhiều cách, cụ thể:
- Đem Đại hoàng chưng với rượu cho nát, phơi nắng, tán bột, dùng mật ong trộn vào chế làm thành từng viên hoàn, phơi khô (theo Trung Dược Đại Từ Điển).
- Dùng Hoàng lương chưng mấy lần với rượu là được (theo Dược Tài Học).
- Ngâm dược liệu vào nước cho mềm, thái thành phiến mỏng, phơi khô. Có thể dùng sống, sao với rượu hoặc sao thành than hay hấp chế đều được (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).
Cách bảo quản: Đại hoàng sau khi phơi khô phải được bảo quản kỹ trong hộp và để ở nơi khô ráo thoáng mát, nếu không sẽ rất bị sâu mọt, ẩm mốc và bị đổi màu.
2. Công dụng của Đại hoàng
Vị thuốc Đại hoàng thường được dùng chủ yếu trong việc điều trị ứ huyết vùng bụng, bế kinh, táo bón, chảy máu cam, nôn ra máu… Có thể thấy vị thuốc này rất quan trọng trong các bài thuốc trị bệnh, bởi vậy mà các nhà thuốc Đông y không thể thiếu Đại hoàng. Ngoài ra, dược liệu này còn được áp dụng trong cả Tây y, cụ thể như sau:
2.1. Công dụng của Đại Hoàng theo Tây Y
Trong thành phần hóa học của Đại hoàng có 2 loại hoạt chất có tác dụng trái ngược nhau.
Loại hoạt chất có tác dụng tẩy là các dẫn chất của anthraquinone glycoside tổng lượng chiếm khoảng 3 – 5% phần lớn ở trạng thái kết hợp gồm có aloe-emodin, chrysophanol emodin, rhein và physcion.
Loại hoạt chất có tác dụng thu liễm là các hợp chất có tanin (rheotannoglycosid) chủ yếu có glucogallin, gallic acid, rheumtannic acid, cinnamic acid, catechin, tetrarin, rheosmin.
Ngoài ra còn có acid béo, calcium axalate, fructose, glucose, sennoside A,B,C,D,E, các acid hữu cơ và các chất giống oestrogene.
Theo nghiên cứu của Y học hiện đại, Hoàng lương có nhiều tác dụng dược lý như:
- Cầm máu, rút ngắn thời gian đông máu, giảm tính thẩm thấu của các mao mạch, cải thiện độ bền của thành mạch, kích thích tạo nhiều tiểu cầu.
- Lợi mật, có khả năng giãn cơ vòng và tăng lực co bóp túi mật.
- Kháng khuẩn, chủ yếu là liên cầu khuẩn lậu, bạch hầu, tụ cầu vàng, kiết lỵ, vi khuẩn thương hàn, ức chế một số vi khuẩn nấm và virus cảm lạnh.
- Gây mê, hạ đường huyết và kích thích tim mạch.
- Ức chế sự sinh trưởng của tế bào ung thư, ngăn ngừa tình trạng chướng bụng do các bệnh lý về gan.
- Bảo vệ tế bào gan, giảm lượng Cholesterol trong máu, lợi tiểu.
2.2. Công dụng của Đại Hoàng theo Đông y
Đại hoàng được biết đến trong Đông dược bởi những tác dụng tuyệt vời mà vị thuốc này mang lại cho sức khỏe con người.
Tính vị:
- Vị đắng, tính hàn (theo Sách Bản Kinh).
- Đại hàn, không chứa độc (theo Sách Danh Biệt Lục).
Quy kinh: Quy vào kinh Can, Tỳ, Vị, Tâm và Đại tràng.
Chủ trị: chảy máu cam, nôn ra máu, cuồng táo do thực quả, tiêu viêm ứ, bỏng nóng, kết tích ở trường vị do thực nhiệt, kinh huyệt bế, huyết ứ kết khối ở vùng bụng.
Tác dụng:
- Sinh tân khứ hủ, trường vị đãng địch, an hòa ngũ tạng, thông lợi thủy cốc, điều trung, hóa thực.
- Tả thông tiện, phá ứ.
- Phá đàm thực, luyện ngũ tạng, lợi đại tiểu trường, lợi thủy thũng, thông kinh, súc thực, lãnh nhiệt tích tụ.
3. Gợi ý một số bài thuốc từ đại hoàng
Trên đây là một số thông tin cơ bản về Đại hoàng cũng như công dụng theo Đông y và Tây y. Để tìm hiểu kỹ hơn về một số bài thuốc dân gian trị bệnh từ vị thuốc này, bạn đọc hãy tiếp tục theo dõi nội dung dưới đây nhé!
3.1 Chữa trường vị, thực nhiệt gây táo bón
Bài thuốc 1
- Chuẩn bị: 10-15g Đại hoàng, 8g Chỉ thực, 8g Hậu phác.
- Cách thực hiện: Sắc lấy nước uống, mỗi ngày một thang.
Bài thuốc 2
- Chuẩn bị: 10-15g Đại hoàng, 6 – 8g Chỉ thực, 6 – 8g Hậu phác, 10g Mang tiêu.
- Cách thực hiện: Sắc 3 nguyên liệu đầu chắt lấy nước rồi hòa 10g Mang tiêu, ngày uống 1 lần.
3.2. Điều trị chứng lạ gây ra bởi đàm sinh, ăn vào là nôn ói do có đàm trong ngực
- Chuẩn bị: 10g Cam thảo, 40g Đại hoàng.
- Cách thực hiện: Sắc lấy nước uống. Nếu cho Hà thiên cao vào làm hoàn thì càng tốt.
3.3. Chảy máu mũi, nôn ra máu
- Chuẩn bị: 80g Đại hoàng, 40g Hoàng liên, 40g Hoàng cầm.
- Cách thực hiện: Sắc chung tất cả các nguyên liệu với nhau, uống ngay khi còn ấm.
3.4. Điều trị đau bụng dưới, sản hậu ứ huyết, huyết trệ, kinh bế
- Chuẩn bị: 12g Đại hoàng, 4g Miết trùng, 12g Đào nhân.
- Cách thực hiện: Sắc các vị thuốc trên để lấy nước uống, mỗi ngày uống 1 thang.
3.5. Điều trị rong kinh, kinh huyết không thông, các chứng lâm, tiêu ra máu
Chuẩn bị: Dùng 1kg Đại hoàng chia làm 4 phần bằng nhau:
- 1 phần ngâm với 1 chén đồng tiện, 8g muối rồi để qua đêm, thái mỏng, phơi khô.
- 1 phần tẩm rượu ngon, để qua một ngày, thái mỏng, rồi đem đi sao với 35 hạt Ba đậu nhân. Sau khi Ba đậu nhân vàng thì bỏ đi chỉ lấy thu lại Đại hoàng.
- 1 phần dùng cùng 4 lượng Đương quy, cho vào 1 chén giấm nhạt, tẩm ướp qua đêm. Sau đó bỏ Đương quy đi chỉ lấy Đại hoàng, thái lát mỏng, phơi khô.
- 1 phần ngâm với 1 chén nước, sau đó nấu với 160g Hồng hoa, để qua đêm rồi xắt mỏng, phơi khô.
Cách thực hiện: Mang cả 4 phần Đại hoàng tán thành bột, trộn với mật ong làm thành viên to bằng hạt ngô đồng. Mỗi ngày uống 50 viên với rượu ấm, nên uống khi đói.
3.6. Điều trị tỳ tích, cam tích
- Chuẩn bị: 120g Đại hoàng, 40g Lưu hoàng, 40g Quan quế chi
- Cách thực hiện: Đem Đại hoàng đun với 1 chén giấm để nấu thành cao. Sau đó, mang thuốc lên phơi nắng, phơi sương 3 ngày 3 đêm rồi nghiền nát thành bột. Sau đó trộn đều với Lưu hoàng và Quan quế chi đã tán nhuyễn. Với trẻ nhỏ dùng 2g hỗn hợp này, còn người lớn dùng 6g uống với nước cơm. Nên ăn cháo trắng nửa tháng, kiêng đồ ăn sống lạnh.
3.7. Trẻ nhỏ bị lao hạch ở cổ, bụng sình, sài đầu phát sinh nhiều biến chứng
- Chuẩn bị: 360g Đại hoàng, 3 thăng rượu ngon, 1 nắm gạo
- Cách thực hiện: Đem Đại hoàng giã nát, tán thành bột. Lấy rượu và gạo cho vào bát sành đem nấu cách thủy để tạo thành cao. Nắn thuốc thành viên to bằng hạt ngô. Trẻ dưới 7 tuổi mỗi ngày uống thuốc 1 lần, mỗi lần dùng 7 viên.
3.8. Điều trị viêm amidan cấp tính có mủ
- Chuẩn bị: 25-50g Đại hoàng.
- Cách thực hiện: Dùng 25-30g Đại hoàng cho trẻ em, 50g ở người lớn. Sắc lấy nước uống 1 lần/ ngày.
3.9. Điều trị suy thận mãn tính
- Chuẩn bị: 30g-60g Đại hoàng, 20g Bồ công anh, 30g Mẫu lệ (nung).
- Cách thực hiện: Sắc tất cả các nguyên liệu trên, ngày uống 1-2 lần.
3.10. Thuốc trị mụn nhọt, bỏng lửa
- Chuẩn bị: Rễ cây Đại hoàng đã được sấy khô.
- Cách thực hiện: Dùng dược liệu trên tán thành bột mịn, mỗi lần uống 9g. Ngoài ra, có thể lấy phần bột này hòa với nước làm dạng nhão, bôi vào phần da bị mụn nhọt.
3.11. Trị chảy máu chân răng, hôi miệng
- Chuẩn bị: Đại hoàng (đã được ngâm mềm với nước vo gạo), Sinh địa hoàng.
- Cách thực hiện: Cắt hai vị 1 lát, rồi hợp cả 2 thứ dán lên chỗ đau, sau 1 đêm là khỏi.
4. Một số điều cần lưu ý khi sử dụng Đại hoàng
Đại hoàng là dược liệu mang lại nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Tuy nhiên, để có thể sử dụng vị thuốc Đại hoàng đạt hiệu quả tốt nhất, bạn cần lưu ý một số điểm như sau:
- Những đối tượng không nên dùng Hoàng lương: Phụ nữ đang mang thai và cho con bú, người bị suy nhược cơ thể, người cao tuổi, người bị bón do huyết ứ.
- Không nên sắc Đại hoàng quá lâu, sau khi sắc các vị thuốc khác xong thì mới cho Hoàng lương vào dùng uống.
- Nếu sử dụng Đại hoàng trong thời gian dài có thể gây thiếu hụt kali và tăng tác dụng của thuốc cho bệnh đường huyết, thuốc chống loạn nhịp tim và corticosteroid.
- Nếu dùng Đại hoàng quá liều sẽ có thể xảy ra những tác dụng phụ: đau đầu, buồn nôn, nôn, bụng trướng, tiêu chảy… Khi ngưng dùng vị thuốc này thông thường các triệu chứng này cũng giảm dần.
- Trước khi sử dụng vị thuốc này, tốt hơn hết người bệnh cần tham khảo ý kiến của các bác sĩ, thầy thuốc để tư vấn cụ thể về liều lượng và cách sử dụng hợp lý tránh những rủi ro và phản ứng phụ không mong muốn.
- Ngoài ra, trong quá trình sử dụng Đại hoàng, bạn nên dùng với các thảo dược khác để phòng ngừa tham tàn và người bệnh cần tích cực tập luyện thân thể và kết hợp chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý, khoa học.
5. Tổng kết thông tin về Đại Hoàng
Hoàng lương là một vị thuốc quý trong Đông y có tác dụng nhuận tràng, trị táo bón, thanh nhiệt giải độc, đặc biệt có công dụng hữu ích đối với chị em phụ nữ, chẳng hạn như thông kinh, điều trị huyết ứ kết khối ở vùng bụng, bế kinh, rong kinh…Nhờ những công dụng tuyệt vời của loài thảo dược này, Dược Bình Đông đã tiến hành nghiên cứu và kết hợp Đại hoàng với các vị thuốc khác để cho ra mắt sản phẩm Song Phụng Điều Kinh.
Song Phụng Điều Kinh được bào chế từ các loại thảo dược như: Xuyên đại hoàng (Đại hoàng), Hương phụ, Ngải Diệp, Ích mẫu, Xuyên khung, Thục địa, Đương quy, Bạch thược và Bạch phục linh. Sản phẩm bảo vệ sức khỏe phụ nữ này được xem là một giải pháp cực kỳ hiệu quả giúp xua tan nỗi lo về các vấn đề của phái nữ với các công dụng bổ huyết, điều kinh nguyệt và hỗ trợ giảm triệu chứng mệt mỏi, đau bụng kinh, bị trễ kinh, bị bế kinh.
Song Phụng Điều Kinh là một sản phẩm chất lượng của công ty Dược Bình Đông. Với hơn 70 năm hình thành và phát triển, Dược Bình Đông đã không ngừng nghiên cứu và cho ra đời các sản phẩm bảo vệ sức khỏe phù hợp với thể trạng và cơ địa của người Việt. Nếu bạn đang quan tâm đến sản phẩm Song Phụng Điều Kinh thì có thể truy cập tại website của Dược Bình Đông hoặc liên hệ ngay qua hotline (028)39 808 808 để được hỗ trợ, tư vấn sản phẩm và đặt hàng.
