Ngày nay, nhiều người có xu hướng tìm đến thuốc nam, thuốc bắc như một giải pháp tự nhiên, lành tính để thay thế thuốc tây trong điều trị bệnh. Họ tin rằng dược liệu thiên nhiên ít tác dụng phụ, có thể giúp hỗ trợ sức khỏe, điều hòa cơ thể và điều trị nhiều bệnh lý.
Tuy nhiên, không phải lúc nào phương pháp này cũng an toàn tuyệt đối. Một số báo chí từng đề cập đến các trường hợp đã bị ngộ độc do sử dụng thuốc Đông y. Bên cạnh đó, thị trường thuốc Đông y cũng xuất hiện nhiều sản phẩm trôi nổi, kém chất lượng hoặc có nguy cơ chứa độc tố, kim loại nặng. Thậm chí, có những loại thuốc còn bị trộn lẫn tân dược, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.
Vậy thuốc nam, thuốc bắc có thực sự gây hại cho thận? Hay chỉ là do cách sử dụng sai lầm và dược liệu không đảm bảo chất lượng? Hãy cùng Dược Bình Đông tìm câu trả lời qua nội dung bên dưới.
1. Bài thuốc Đông y
Thuốc Đông y là loại thuốc có nguồn gốc từ động vật, thực vật hoặc khoáng vật để hỗ trợ điều trị bệnh và tăng cường sức khỏe, dân gian thường gọi là thuốc nam và thuốc bắc. Nếu thuốc nam là loại thuốc có nguồn gốc từ Việt Nam thì thuốc Bắc lại có xuất xứ từ Trung Quốc.
Bạn có thể tìm hiểu thêm về Thuốc nam bổ thận trong bài viết: Top 9 cây thuốc bổ thận, tăng cường chức năng thận, phòng ngừa thận yếu
Là một phần của thuốc Đông y nên thuốc bắc vẫn luôn được sử dụng theo các lý luận của Đông y. Theo đó, các lý luận đều dựa trên nền tảng triết học cổ Trung Hoa: Âm Dương, Ngũ Hành. Âm Dương, Ngũ Hành cân bằng thì cơ thể khỏe mạnh, việc chữa bệnh nhằm lập lại trạng thái cân bằng của các yếu tố này.
Thuốc Đông Y có thể gọi là thuốc nam, thuốc bắc
Tùy vào mục đích sử dụng và để đạt hiệu quả, dù là thuốc nam hay thuốc bắc, các bài thuốc Đông y đều được bào chế theo nhiều hình thức khác nhau để phù hợp với nhu cầu của người dùng, bao gồm:
- Thuốc sắc.
- Thuốc viên hoàn.
- Thuốc bột.
- Rượu thuốc.
- Thuốc đắp.
Dựa trên nền tảng sử dụng dược liệu thiên nhiên, đặc biệt chú trọng điều hòa âm dương và hỗ trợ sức khỏe toàn diện, các bài thuốc Đông y ngày càng được nhiều lựa chọn. Tuy nhiên, do tin rằng có thể uống thuốc lâu dài một cách an toàn, nhiều người đã mắc sai lầm, dẫn đến những rủi ro ngoài ý muốn.
- Về nguồn gốc: lựa chọn và sử dụng dược liệu không rõ nguồn.
- Về liều lượng: dùng thuốc quá ít hoặc nhiều, không theo hướng dẫn.
- Về sự kết hợp: phối hợp các vị thuốc không phù hợp với nhau hoặc gây tương tác nguy hiểm khi dùng với thuốc tây.
2. Vai trò và chức năng của thận
Thận là một trong những cơ quan quan trọng nhất trong cơ thể, đảm nhiệm nhiều chức năng thiết yếu để duy trì sự cân bằng nội môi và bảo vệ sức khỏe tổng thể. Trong đó, hằng ngày, thận phải lọc từ 150 – 200 lít máu, giúp loại bỏ chất thải, độc tố và cặn bã ra khỏi cơ thể. Khi thực hiện tốt nhiệm vụ này, thận còn góp phần hỗ trợ gan và các cơ quan khác trong việc đào thải độc tố, bảo vệ sức khỏe chung.
Ngoài chức năng giải độc, thận còn đảm nhận việc bài tiết nước tiểu và tái hấp thu các chất cần thiết và cân bằng độ pH máu. Đồng thời, thận còn tham gia sản xuất hormone, điều hòa huyết áp và duy trì điện giải ở mức ổn định. Những vai trò này của thận giúp cho cơ thể có thể hoạt động một cách bình thường và khỏe mạnh mỗi ngày.
3. Vì sao uống thuốc bắc, thuốc nam lại hại thận?
3.1. Độc tính có trong thuốc do dược liệu hoặc quá trình sản xuất
Thực tế, một số dược liệu có thể chứa độc tính tự nhiên hoặc bị nhiễm độc do môi trường khi trồng trọt, phương pháp bảo quản hoặc trong quá trình chế biến. Nếu không kiểm soát kỹ lưỡng, người dùng có thể vô tình hấp thụ cả các chất gây hại, ảnh hưởng đến gan, thận và nhất là đe dọa cho sức khỏe tổng thể.
3.2. Sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc
Nhiều người hiện nay thường có xu hướng tìm mua thuốc bắc, thuốc nam từ các nguồn không được kiểm soát chất lượng, đặc biệt là các sản phẩm bán trôi nổi trên thị trường, không qua kiểm định y tế. Việc sử dụng dược liệu không rõ nguồn gốc khiến cơ thể đối mặt với nhiều nguy cơ tiềm ẩn, đặc biệt là đối với thận. Các nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe như:
- Dư lượng thuốc trừ sâu còn tồn đọng trong dược liệu.
- Lẫn tạp chất, kim loại nặng như nhiễm chì, thủy ngân, arsen,…
- Dược liệu kém chất lượng, bị mốc và nhiễm vi khuẩn.
- Tồn dư thuốc hóa học trong dược liệu.
3.3. Uống thuốc nam, thuốc bắc quá liều hoặc kéo dài
Nhiều người tin rằng thuốc Đông y có nguồn gốc từ thiên nhiên nên an toàn tuyệt đối, có thể uống thường xuyên, kéo dài hoặc gia tăng liều lượng để đạt hiệu quả nhanh hơn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy bất kỳ dược liệu nào cũng cần được dùng đúng liều lượng. Nếu không, thận sẽ bị ảnh hưởng và kéo theo các cơ quan khác.
Khi độc tố tích tụ trong cơ thể, thận buộc phải làm việc liên tục để đào thải ra ngoài, khiến chức năng lọc máu bị quá tải. Nếu tình trạng này kéo dài, thận dần suy yếu, khả năng lọc độc tố giảm sút, dẫn đến suy thận và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể.
3.4. Tự ý uống thuốc nam, thuốc bắc chung với các loại thuốc khác, không do bác sĩ hướng dẫn
Do chủ quan tin rằng thuốc Đông y có nguồn gốc thảo dược tự nhiên, nhiều người đã tự ý kết hợp tùy tiện với đủ loại thuốc khác nhau nhằm tăng hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, trên thực tế, các vị thuốc có thể tương tác với nhau hoặc tương tác với thuốc tây, dẫn đến những tác động tiêu cực như:
- Thận và gan phải xử lý cùng lúc nhiều chất, khiến áp lực lọc và đào thải tăng lên. Điều này có thể dẫn đến tổn thương gan, suy giảm chức năng thận, thậm chí gây ngộ độc thuốc.
- Làm giảm hiệu quả của thuốc tây và đặc biệt nguy hiểm với một số bệnh mãn tính như tiểu đường, huyết áp, tim mạch,…
Tự ý kết hợp các loại thuốc uống mà không tuân theo chỉ định sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường
3.5. Thuốc Đông y có trộn tân dược
Một số sản phẩm trôi nổi trên thị trường bị trộn thêm tân dược như corticoid hay kháng sinh để tăng hiệu quả giảm đau hoặc kháng viêm nhanh chóng. Người dùng không thể kiểm soát được sự có mặt của các hoạt chất này, dẫn đến nguy cơ ngộ độc, gây suy giảm chức năng thận khi uống trong thời gian dài.
3.6. Người có bệnh thận tự ý dùng thuốc Đông y
Một số người mắc bệnh thận tin rằng thuốc Đông y có thể giúp bổ thận hoặc tăng cường chức năng lọc máu. Vì vậy, họ tự ý uống bừa bãi mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ. Tuy nhiên, không phải tất cả các bài thuốc đều phù hợp với người bị bệnh thận, thậm chí một số loại dược liệu có thể phản tác dụng, làm tình trạng suy thận nặng hơn.
- Tăng áp lực lên thận do phải đào thải chất có trong thuốc.
- Gây rối loạn cân bằng nước và điện giải.
- Tích tụ độc tố do chức năng lọc đã suy giảm không thể đào thải hiệu quả.
4. Nhận biết dấu hiệu thận bị tổn thương
Khi chức năng thận suy giảm, cơ thể sẽ phát ra những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. Việc phát hiện sớm các triệu chứng bất thường giúp tránh sử dụng thuốc hoặc thảo dược không phù hợp, ngăn ngừa nguy cơ hại thận nghiêm trọng hơn.
- Nước tiểu sẫm màu bất thường, tiểu đêm nhiều, tiểu buốt hoặc giảm lượng nước tiểu.
- Cảm giác đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng thắt lưng, đặc biệt là sau khi làm việc nặng.
- Mệt mỏi, suy nhược cơ thể.
- Da trở nên khô ráp, xuất hiện mụn và tóc rụng nhiều hơn.
- Huyết áp cao.
Người cao huyết áp do thận bị tổn thương
5. Lời khuyên để uống thuốc nam, thuốc bắc an toàn, không gây hại thận
5.1. Cách sử dụng an toàn
Việc uống thuốc nam, thuốc bắc đúng cách không chỉ giúp tăng hiệu quả điều trị mà còn đảm bảo an toàn cho sức khỏe, đặc biệt là giảm nguy cơ ảnh hưởng đến gan thận và các cơ quan quan trọng khác. Dưới đây là một số nguyên tắc quan trọng khi sử dụng:
- Chọn nguồn thuốc uy tín: Chọn thuốc Đông y có nguồn gốc rõ ràng, tránh hàng trôi nổi, không rõ thành phần.
- Không tự phối hợp thuốc: Tránh tự ý kết hợp nhiều loại thảo dược khi chưa có chỉ định từ chuyên gia, vì có thể gây tương tác bất lợi.
- Tuân thủ liều lượng: Không uống quá liều lượng hoặc dùng trong thời gian dài mà không có hướng dẫn.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt nếu đang điều trị bệnh gan thận hoặc uống thuốc tây.
5.2. Kết hợp với các thói quen lành mạnh giúp thận đào thải độc tố tự nhiên
Bên cạnh việc uống thuốc Đông y đúng cách, việc duy trì thói quen sống lành mạnh góp phần giúp thận hoạt động hiệu quả hơn, đào thải độc tố tốt hơn và làm giảm nguy cơ mắc bệnh thận.
- Ăn uống khoa học, đầy đủ và cân đối 4 nhóm chất dinh dưỡng chính (tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất) để hỗ trợ chức năng thận và hệ miễn dịch.
- Tránh xa chất kích thích, thuốc lá, rượu bia, đồ uống có cồn; hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, thực phẩm nhiều muối để giảm áp lực lên thận.
- Uống đủ nước (khoảng 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày) giúp thận đào thải độc tố tốt hơn. Xem thêm: Tác hại khi uống ít nước.
- Tập luyện thường xuyên với 30 – 45 phút mỗi ngày, ít nhất 2 – 3 ngày mỗi tuần. Các bài tập yoga như tư thế con cá, tư thế rắn hổ mang giúp tăng cường lưu thông máu đến thận.
- Ngủ đủ giấc, ngủ trước 23h, đảm bảo ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi ngày để thận có thời gian nghỉ ngơi, phục hồi. Tránh thức khuya để hạn chế suy giảm chức năng thận. Xem thêm bài viết Ảnh hưởng của thức khuya tới Thận.
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài vì có thể ảnh hưởng đến huyết áp, làm tăng nguy cơ tổn thương thận. Thực hành thiền, yoga, hít thở sâu để duy trì tâm lý ổn định.
Tập yoga hỗ trợ cho các cơ quan trong cơ thể được làm việc hiệu quả
6. Tổng kết
Uống thuốc nam, thuốc bắc không phải lúc nào cũng gây hại cho thận. Nhưng nếu bạn sử dụng sai cách, đặc biệt là dùng quá liều không kiểm soát, kéo dài hoặc chọn những dược liệu kém chất lượng,… có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của cả gan thận và sức khỏe tổng thể.
Vì vậy, để đảm bảo an toàn, người dùng cần cẩn thận lựa chọn thuốc có nguồn gốc uy tín, tuyệt đối tuân thủ theo liều lượng và tham khảo ý kiến từ chuyên gia Đông y trước khi sử dụng.
