Trong những ngày nắng gay gắt, không ít người vừa bước từ ngoài trời vào đã cảm thấy choáng váng, hoa mắt, buồn nôn, thậm chí ngất xỉu giữa đường. Nhiều người vẫn lầm tưởng đây chỉ là “cảm nắng” thông thường, chỉ nghỉ ngơi một chút sẽ tự khỏi. Tuy nhiên, say nắng thực chất là một tình trạng cấp cứu nghiêm trọng, có nguy cơ gây tổn thương não, suy thận, thậm chí đột quỵ nếu không xử lý kịp thời và đúng cách.
Vậy làm sao để nhận biết sớm dấu hiệu say nắng và phân biệt với mệt mỏi thông thường do thời tiết? Làm gì để sơ cứu đúng cách và phòng tránh say nắng hiệu quả, nhất là cho người già, trẻ nhỏ – những đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất?
1. Say nắng là gì? Nguyên nhân nào gây ra say nắng?
Say nắng hay còn gọi là cảm nắng là hiện tượng cơ thể bị tăng thân nhiệt nghiêm trọng (trên 40°C) kèm theo tình trạng mất nước và điện giải khi cơ thể tiếp xúc lâu với ánh nắng gay gắt, đặc biệt là vào thời điểm nắng cao điểm. Từ đó, hiện tượng này làm suy giảm khả năng điều tiết nhiệt độ tự nhiên của cơ thể, làm giảm chức năng của hệ thần kinh trung ương.
Say nắng còn được biết đến như hiện tượng say nóng, cảm nắng
Cảm nắng còn đặc biệt diễn ra nếu hoạt động thể lực ngoài trời nắng trong thời gian dài, mặc quần áo quá dày, uống quá ít nước hay do độ ẩm không khí cao hơn 60%,… Những người dễ bị ảnh hưởng bởi các nguyên nhân này thường là người cao tuổi, trẻ nhỏ và người mắc bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch hoặc suy giảm miễn dịch.
2. Say nắng có nguy hiểm hay không?
Say nắng là một tình trạng y khoa cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu say nắng là điều cực kỳ quan trọng để ngăn tình trạng chuyển biến nặng và các biến chứng nghiêm trọng.
Khi cơ thể bắt đầu phản ứng bất thường với nhiệt độ cao thường xuất hiện các triệu chứng:
- Đau đầu dữ dội, choáng váng, chóng mặt, nhiệt độ tăng bất thường.
- Da đỏ, nóng bừng hoặc khô do mất nước, đôi khi đổ mồ hôi quá nhiều hoặc ngừng tiết mồ hôi.
- Nhịp tim nhanh, thở gấp là biểu hiện cho thấy hệ tuần hoàn đang bị quá tải khi cố gắng tản nhiệt.
- Buồn nôn, nôn mửa.
- Lú lẫn, mệt lả, thậm chí bất tỉnh là dấu hiệu cảnh báo rối loạn thần kinh trung ương, cần được xử trí khẩn cấp.
Mệt lả do cơn say nắng, cảm nắng
Tuy khởi đầu với những biểu hiện nhẹ nhưng nếu tiếp tục tiếp xúc nắng gắt quá lâu mà không được nghỉ ngơi và làm mát kịp thời, tình trạng cảm nắng có nguy cơ tiến triển nặng hơn, thậm chí đột quỵ do nhiệt – một biến chứng nguy hiểm đến tính mạng. Ngoài ra, bạn còn gặp phải một số hậu quả khác như:
- Về tim mạch: Nhịp nhanh xoang, tụt huyết áp, rối loạn điện tim, thay đổi ST-T, tăng men tim, tổn thương cơ tim.
- Về hô hấp: Phù phổi cấp, tình trạng sặc nước, kiềm hô hấp, hội chứng suy hô hấp cấp (ARDS).
- Về thận: Tiêu cơ vân, suy thận cấp, hoại tử ống thận – gây rối loạn bài tiết.
- Về gan: Vàng da, hoại tử gan cấp, suy gan, ảnh hưởng đến chức năng gan nghiêm trọng.
- Rối loạn điện giải: Mất cân bằng nghiêm trọng như hạ hoặc tăng kali, calci, natri, hạ đường huyết, tăng axit uric máu.
- Về huyết học: Rối loạn đông máu, xuất huyết nội tạng, đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC).
- Về thần kinh: Liệt, mất trí nhớ, rối loạn hành vi, hôn mê, khó nói, giảm khả năng phối hợp vận động.
3. Cách xử lý khi bị say nắng
Ngay khi phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ cảm nắng nghiêm trọng, cần lập tức tiến hành sơ cứu đúng cách tại chỗ để giúp ổn định thân nhiệt, bảo vệ não và tim khỏi tổn thương, tránh chuyển biến xấu đi.
Một số cách làm giúp người bệnh hồi phục nhanh hơn trong quá trình điều trị y tế tiếp theo như:
- Đưa nạn nhân ra khỏi nơi nắng nóng, chọn khu vực có bóng râm hoặc có điều hòa, nới lỏng quần áo để giúp thoát nhiệt nhanh hơn.
- Nếu có thiết bị hỗ trợ, đo nhiệt độ trung tâm để theo dõi tình trạng; đồng thời tiến hành làm mát bằng quạt, khăn ướt hoặc vòi nước mát. Bạn có thể áp túi đá vào vùng nách, bẹn, cổ và lưng – những vị trí tập trung mạch lớn.
- Trường hợp nặng hơn, có thể ngâm nạn nhân vào bồn nước mát hoặc tắm dưới vòi sen để giảm nhiệt nhanh chóng.
- Luôn theo dõi nhịp thở, mạch và nếu bệnh nhân bất tỉnh, đặt nằm nghiêng để tránh hít sặc nếu nôn ói xảy ra.
Đưa bệnh nhân vào chỗ mát và sơ cứu
Trong quá trình sơ cứu say nắng, tuyệt đối không tự ý di chuyển bệnh nhân đường dài khi chưa ổn định thân nhiệt, vì rung lắc và thay đổi nhiệt độ có thể gây sốc thêm. Đồng thời, không nên cho bệnh nhân ăn uống nếu họ đang mệt lả, buồn nôn hoặc có biểu hiện mất ý thức, để tránh nguy cơ hít sặc vào phổi.
Dù đã sơ cứu kịp thời tại chỗ, người bị cảm nắng vẫn cần được theo dõi y tế chuyên sâu, nhất là khi xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng cho thấy nhiều cơ quan đã bị ảnh hưởng nặng nề như:
- Bất tỉnh hoặc co giật là cảnh báo hệ thần kinh trung ương bị tổn thương, cần can thiệp y tế khẩn cấp.
- Đau đầu dữ dội không thuyên giảm là dấu hiệu nghi ngờ các bệnh lý nặng như xuất huyết não, viêm màng não.
- Nôn ói kéo dài có thể gây mất nước, mất cân bằng điện giải nghiêm trọng.
- Mệt lả, không thể đứng dậy thể hiện sự suy kiệt toàn thân, có nguy cơ tụt huyết áp đột ngột.
- Sốt cao, thở gấp, tim đập nhanh có thể là phản ứng của cơ thể với sốc nhiệt hoặc nhiễm trùng thứ phát.
- Da lạnh, tím tái là biểu hiện của rối loạn tuần hoàn nghiêm trọng, cần cấp cứu để tránh suy đa cơ quan.
Việc đưa người bệnh đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt sẽ giúp tránh nguy cơ biến chứng nguy hiểm, đặc biệt với những đối tượng có bệnh nền hoặc phản ứng kém với nhiệt độ cao như người già và trẻ em.
4. Hạn chế và phòng ngừa bị say nắng
Say nắng là tình trạng có thể phòng ngừa hoàn toàn nếu chúng ta biết cách bảo vệ cơ thể đúng cách. Những thay đổi đơn giản trong thói quen sinh hoạt hằng ngày sẽ giúp bạn duy trì thân nhiệt ổn định, tăng sức chống chịu khi hoạt động ngoài trời, từ đó giảm thiểu tối đa nguy cơ mệt lả vì nắng nóng.
- Tăng cường bổ sung rau xanh và trái cây trong khẩu phần ăn, đặc biệt là các loại giàu kali như cà chua, chuối, rau mồng tơi,… giúp cân bằng điện giải và hỗ trợ giải nhiệt tự nhiên.
- Uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày, ưu tiên nước lọc, nước trái cây không đường hoặc dung dịch điện giải để bù nước hiệu quả.
- Khi buộc phải làm việc lâu dưới nắng, nên nghỉ xen kẽ tại nơi mát mẻ, thoáng gió để giúp hạ nhiệt và hồi phục năng lượng.
- Hạn chế ra ngoài từ 10h đến 16h, khi cường độ nắng và nhiệt độ cao nhất trong ngày.
- Luyện tập thể dục vào sáng sớm hoặc chiều mát tại những nơi thoáng mát để rèn luyện sức chịu đựng nhiệt mà vẫn an toàn.
- Mặc quần áo sáng màu, chất liệu thoáng nhẹ, giúp da “thở” và giảm hấp thụ nhiệt.
- Đội mũ rộng vành hoặc nón có quai, để bảo vệ đầu và vùng mặt khỏi tia UV trực tiếp.
- Không để người già, trẻ em trong xe kín, vì nhiệt độ bên trong xe có thể tăng nhanh và gây sốc nhiệt nguy hiểm.
- Tránh tắm lạnh hoặc bước vào phòng điều hòa ngay sau khi đi ngoài nắng về, vì sự chênh lệch nhiệt độ đột ngột dễ dẫn đến choáng váng, thậm chí đột quỵ.
Hạn chế tắm ngay sau khi đi ngoài nắng về
Bên cạnh các biện pháp phòng tránh trực tiếp, một hệ miễn dịch vững vàng sẽ giúp bạn chống chịu tốt hơn với thời tiết khắc nghiệt. Từ đó, nguy cơ bị mất nước, kiệt sức hay cảm nắng cũng giảm đi đáng kể.
Để tăng cường sức đề kháng, bạn nên duy trì thói quen ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm để cơ thể có thời gian phục hồi; ăn uống điều độ và đúng bữa để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng; luyện tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày để tăng cường thể lực.
Đồng thời, hãy ưu tiên lựa chọn thực phẩm tươi, giàu vitamin và khoáng chất giúp cơ thể có đủ sức mạnh chống lại tác nhân gây hại từ môi trường.
Nếu bạn muốn khám phá chi tiết hơn về các cách tăng đề kháng tự nhiên và hiệu quả, đọc ngay bài viết từ Dược Bình Đông.
Ngoài ra, bạn cũng cần loại bỏ những thói quen có hại, âm thầm làm cơ thể dễ bị tổn thương do nhiệt độ cao. Các thói quen như ăn nhiều đồ chiên, cay nóng, hút thuốc lá, thức khuya hoặc căng thẳng kéo dài đều khiến cơ thể tích tụ nhiệt, làm giảm khả năng làm mát tự nhiên và dẫn đến tình trạng dễ bị cảm nắng, mệt lả khi ra trời nắng.
5. Tổng kết
Say nắng, cảm nắng là tình trạng tăng thân nhiệt đột ngột, thường xảy ra khi tiếp xúc nắng gắt trong thời gian dài mà không được bảo vệ đúng cách. Không chỉ là mệt nhẹ hay hoa mắt thoáng qua, say nắng có thể gây tổn thương đa cơ quan, đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
Do đó, ngay khi phát hiện các dấu hiệu như chóng mặt, đau đầu, da nóng đỏ, tim đập nhanh, bạn cần lập tức đưa người bệnh đến nơi râm mát, làm mát bằng khăn ướt, nước mát hoặc quạt. Việc sơ cứu đúng lúc sẽ giúp hạn chế tối đa các biến chứng nghiêm trọng. Đồng thời, tuyệt đối không cho người bị cảm nắng ăn uống khi còn mệt và nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế.
Không chỉ riêng say nắng, nhiều người còn gặp phải tình trạng nóng trong, mệt mỏi kéo dài, ho dai dẳng, đặc biệt vào mùa thời tiết oi bức. Đây là lúc cơ thể cần được chăm sóc từ bên trong bằng những giải pháp thanh nhiệt, giải độc, tăng đề kháng. Bạn có thể tham khảo thêm các dòng sản phẩm thảo dược từ Dược Bình Đông – giúp hỗ trợ cơ thể khỏe mạnh, thích nghi tốt hơn với điều kiện môi trường khắc nghiệt.
Dược Bình Đông – với hơn 70 năm đồng hành cùng sức khỏe người Việt, luôn đặt chất lượng và an toàn lên hàng đầu trong từng sản phẩm. Chúng tôi kết hợp tinh hoa Y học cổ truyền với công nghệ hiện đại, mang đến các giải pháp chăm sóc sức khỏe từ thảo dược thiên nhiên, phù hợp với thể trạng người Việt.
Nếu bạn cần tư vấn cụ thể về tình trạng sức khỏe hoặc lựa chọn sản phẩm phù hợp, đừng ngần ngại liên hệ qua hotline (028) 39 808 808, đội ngũ chuyên gia của Dược Bình Đông luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn tận tâm.
