Vì sao lại bị đau thần kinh tọa? Cách giảm đau nhanh tại nhà

Trong sinh hoạt hàng ngày, bạn có thể gặp tình trạng đau vùng thắt lưng kèm theo cảm giác tê bì, đau lan xuống mông, đùi hoặc chân, đây rất có thể là dấu hiệu của vấn đề liên quan đến thần kinh tọa. Triệu chứng này thường gặp ở những người lao động nặng, người ít vận động, dân văn phòng phải ngồi lâu hay ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, cơn đau này lại ngày càng phổ biến ở nhóm tuổi lao động trẻ. 

Vậy làm thế nào để nhận biết chính xác cơn đau thần kinh tọa và có hướng xử lý kịp thời? Hãy cùng Dược Bình Đông tiếp tục tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

1. Đau thần kinh tọa là gì? Dấu hiệu nhận biết? Bệnh có nguy hiểm không?

Đau thần kinh tọa (hay còn gọi là Sciatica pain) là tình trạng cơn đau xuất hiện dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa (dây thần kinh hông to) – sợi dây thần kinh dài nhất trong cơ thể. Cơn đau thường khởi phát từ thắt lưng, lan qua hông, mông và kéo dài xuống mặt sau chân, thậm chí tới bàn chân và các ngón chân. Điểm đặc trưng là cơn đau thường chỉ ảnh hưởng đến một bên cơ thể.

Không chỉ là dây thần kinh lớn nhất, dây thần kinh tọa còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển cảm giác và vận động của hai chi dưới. Dây thần kinh này được cấu tạo từ các rễ thần kinh xuất phát tại vùng thắt lưng, sau đó kéo dài dọc theo mặt sau của chân. 

Khi bị chèn ép hoặc tổn thương, nó sẽ gây ra những cơn đau đặc trưng rất dễ nhận biết:

• Cơn đau có thể âm ỉ kéo dài hoặc xuất hiện từng cơn như điện giật, nóng rát hoặc đau nhói, thường trở nên rõ rệt hơn khi vận động mạnh, thay đổi tư thế đột ngột, hay khi ho, hắt hơi, ngồi quá lâu.
• Người bệnh có thể cảm thấy tê bì, ngứa ran, yếu cơ hoặc mất cảm giác tại vùng chân bị ảnh hưởng.
• Một số trường hợp xuất hiện cảm giác châm chích như kim đâm ở bàn chân hoặc các ngón chân – dấu hiệu đặc trưng khi dây thần kinh bị kích thích mạnh.

Đau thần kinh tọa hay còn được gọi là đau dây thần kinh hông to

Dù không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng đau thần kinh tọa dễ tiến triển và gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm và xử lý đúng cách. Khi cơn đau kéo dài, lan rộng hoặc kèm theo tê yếu chân, người bệnh nên đi khám chuyên khoa.

Một số biến chứng điển hình khi bị đau thần kinh tọa gồm:

• Yếu cơ hoặc teo cơ ở chân, gây khó khăn trong việc đi lại, đứng lên hoặc giữ thăng bằng.
• Mất cảm giác tại vùng chi dưới, nghiêm trọng hơn là gây tổn thương thần kinh vĩnh viễn nếu không được điều trị đúng cách.
• Cứng cột sống và hạn chế khả năng vận động, ảnh hưởng đến tư thế, sinh hoạt hằng ngày và chất lượng cuộc sống.
• Trường hợp hiếm nhưng nguy hiểm là hội chứng chùm đuôi ngựa, cần cấp cứu y tế ngay.

2. Nhận biết đau thần kinh tọa với các bệnh lý khác

Đau thần kinh tọa có nhiều biểu hiện tương tự các bệnh lý xương khớp khác. Chính vì vậy, nhiều người dễ nhầm lẫn dẫn đến điều trị sai hướng.

Việc phân biệt chính xác không chỉ giúp rút ngắn thời gian hồi phục mà còn ngăn ngừa được các biến chứng nghiêm trọng về lâu dài. Để bạn dễ hình dung hơn, dưới đây là bảng so sánh giữa ba tình trạng thường gặp: 

3. Nguyên nhân gây đau dây thần kinh tọa

3.1. Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh

Tình trạng đau thần kinh tọa vốn phổ biến ở người lớn tuổi do ảnh hưởng của quá trình lão hóa. Tuy nhiên, những năm gần đây, bệnh đang có xu hướng trẻ hóa rõ rệt, đặc biệt ở nhóm người lao động trong độ tuổi từ 30-50. 

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:

• Thói quen sinh hoạt ít vận động, ngồi sai tư thế trong thời gian dài, đặc biệt ở dân văn phòng hoặc người thường xuyên sử dụng máy tính.
• Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên cột sống và đĩa đệm; phụ nữ mang thai cũng dễ bị chèn ép dây thần kinh do trọng lượng cơ thể thay đổi nhanh.
• Nghề nghiệp đặc thù phải mang vác vật nặng, cúi, xoay người nhiều hoặc ngồi lâu như công nhân, lái xe, bốc vác – dễ gây tổn thương đĩa đệm và thần kinh tọa.
• Yếu tố di truyền ở những người có cấu trúc cột sống bẩm sinh yếu hoặc dễ thoái hóa xương khớp sớm cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Vận động không đúng cách làm dây thần kinh ảnh hưởng

Tóm lại, cơn đau thần kinh tọa thường bắt nguồn từ chính những thói quen sinh hoạt thiếu khoa học trong cuộc sống hằng ngày. Nếu được phát hiện sớm và điều chỉnh kịp thời, phần lớn các trường hợp sẽ cải thiện đáng kể mà không cần can thiệp y tế phức tạp. 

3.2. Đau thần kinh tọa cảnh báo những bệnh lý gì?

Phần lớn các trường hợp đau thần kinh tọa đều xuất phát từ việc dây thần kinh tọa bị chèn ép, viêm hoặc tổn thương tại vùng cột sống thắt lưng. 

Dưới đây là những bệnh lý thường gặp nhất:

• Chấn thương vùng thắt lưng hoặc vùng mông do té ngã, tai nạn lao động hay chơi thể thao có thể làm tổn thương cột sống và thần kinh tọa.
• Thoát vị đĩa đệm là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% trường hợp đau thần kinh tọa.
• Thoái hóa cột sống khiến đốt sống biến dạng, mọc gai xương hoặc loãng xương, từ đó chèn ép vào rễ thần kinh.
• Trượt đốt sống do chấn thương, bẩm sinh hoặc thoái hóa có thể làm tổn thương rễ thần kinh, gây đau lan xuống chân.
• Viêm cột sống dính khớp diễn tiến chậm, gây đau vùng thắt lưng – mông kèm theo cảm giác cứng khớp vào buổi sáng.

Ngoài ra, đau thần kinh tọa cũng có thể bắt nguồn từ một số bệnh lý ít phổ biến hơn nhưng không kém phần nghiêm trọng như nhiễm trùng, tổn thương đốt sống, khối u, áp xe hoặc nang chèn ép vào vùng cột sống. Một số trường hợp khác liên quan đến hẹp ống sống, gai cột sống, hội chứng cơ hình lê hay biến chứng thần kinh do bệnh tiểu đường cũng có nguy cơ gây kích thích hoặc chèn ép dây thần kinh.

4. Chẩn đoán đau thần kinh tọa

Để xác định chính xác nguyên nhân gây đau, người bệnh cần trải qua quá trình thăm khám lâm sàng kết hợp với các kỹ thuật chẩn đoán chuyên sâu.

4.1. Thăm khám với bác sĩ

Đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi người bệnh những thông tin cơ bản như: tiền sử bệnh, các triệu chứng gặp phải để sàng lọc nguy cơ và xem xét có cần chỉ định các phương pháp chẩn đoán khác hay không.

4.2. Kiểm tra khả năng vận động

Bên cạnh việc thăm khám, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra khả năng vận động của người bệnh. Phương pháp này giúp xác định mức độ, vị trí và nguyên nhân gây đau thần kinh tọa. Các động tác kiểm tra bao gồm:

• Yêu cầu người bệnh thực hiện đi kiễng gót chân và ngón chân để kiểm tra sức mạnh của cơ bắp chân.
• Test nâng chân thẳng để xác định chính xác các dây bị ảnh hưởng và kiểm tra xem người bệnh có gặp vấn đề về đĩa đệm hay không.
• Các động tác kéo căng và các động tác chuyển động khác để xác định cơn đau và kiểm tra độ linh hoạt, sức mạnh của cơ và các khớp xương. 

Ngoài ra, bác sĩ thường sử dụng một số nghiệm pháp chuyên biệt để đánh giá mức độ tổn thương. Điển hình là nghiệm pháp Lasegue, nghiệm pháp Bragard hoặc kiểm tra phản xạ gân xương cũng giúp xác định vị trí rễ thần kinh bị chèn ép.

4.3. Chẩn đoán hình ảnh

Cuối cùng, để hỗ trợ chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ chỉ định các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hoặc đo chức năng thần kinh dưới đây:

• Chụp X-quang giúp kiểm tra hình dạng cột sống và phát hiện sự xuất hiện của các gai xương có thể chèn ép vào dây thần kinh.
• Chụp MRI hoặc CT cho hình ảnh chi tiết của xương và mô mềm quanh cột sống, hỗ trợ phát hiện thoát vị đĩa đệm và đánh giá chính xác vị trí, mức độ chèn ép.
• Điện cơ (EMG) giúp xác định liệu có sự chèn ép thần kinh và đánh giá mức độ tổn thương của các rễ thần kinh.

Chẩn đoán hình ảnh tìm nguyên nhân gây bệnh

5. Phương pháp điều trị

Tùy theo mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân cụ thể, mỗi trường hợp đau thần kinh tọa sẽ phù hợp với hướng điều trị khác nhau.

Dưới đây là những phương pháp điều trị phổ biến được áp dụng hiện nay:

5.1. Dùng thuốc điều trị

Bạn có thể sử dụng một số loại thuốc giảm đau kháng viêm để làm dịu các cơn đau như ibuprofen, aspirin, naproxen,…

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh thường là nguyên nhân chính gây đau thần kinh tọa. Vì vậy, nếu người bệnh chỉ sử dụng thuốc giảm đau sẽ không thể điều trị triệt để. Hơn nữa, việc tự ý dùng thuốc dễ gây ra tác dụng phụ ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan, thận và dạ dày. Vì vậy, bạn cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ.

5.2. Phẫu thuật

Phẫu thuật giúp giải quyết nguyên nhân bằng cách loại bỏ phần đĩa đệm hoặc những phần gai xương gây chèn ép. Thông thường, đây được xem là phương án cuối cùng khi các biện pháp không còn hiệu quả, thường chỉ định cho những trường hợp chèn ép nặng, cơ bị yếu rõ rệt hoặc không đáp ứng với điều trị khác.

Hơn nữa, bạn cần lưu ý rằng phẫu thuật có chi phí cao và thời gian phục hồi lâu, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền mạn tính.

5.3. Trị liệu thần kinh cột sống

Đây là phương pháp điều trị không thuốc, không phẫu thuật theo tiêu chuẩn Mỹ và còn được biết đến với tên gọi Chiropractic. Với phương pháp trị liệu này, bác sĩ sẽ thực hiện nắn chỉnh bằng tay để đưa các đốt cột sống về đúng vị trí như ban đầu và giảm áp lực lên đĩa đệm. Nhờ đó, áp lực từ đĩa đệm lên dây thần kinh bị chèn ép sẽ được giải phóng hiệu quả.

5.4. Vật lý trị liệu phục hồi chức năng

Vật lý trị liệu có tác dụng điều chỉnh vị trí cột sống, tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện tính linh hoạt của các cơ. Các bài tập vật lý trị liệu sẽ hỗ trợ phục hồi chức năng vận động của các khối cơ, xương và khớp.

Các bài tập trị liệu hỗ trợ giảm đau thần kinh tọa

6. Chăm sóc và hỗ trợ điều trị đau dây thần kinh tọa tại nhà

Việc chăm sóc đúng cách tại nhà đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục và kiểm soát cơn đau, nhất là đối với những trường hợp nhẹ đến trung bình.

6.1. Mẹo dân gian hỗ trợ giảm đau tại nhà

Khi vùng khớp hoặc lưng xuất hiện cảm giác đau mỏi nhẹ do ngồi lâu, vận động sai tư thế hoặc căng cơ, người bệnh nên áp dụng một số mẹo dân gian giảm đau thần kinh tọa đơn giản tại nhà. Những phương pháp này không chỉ dễ thực hiện mà còn tiết kiệm chi phí, chẳng hạn như:

• Ngâm chân với ngải cứu bằng cách dùng 1 nắm lá ngải cứu rửa sạch, nấu cùng 2 thìa cà phê muối và 2 lít nước. Khi nước ấm, ngâm chân khoảng 20 phút, thực hiện 2-3 lần mỗi tuần, tốt nhất vào buổi tối để giúp thư giãn và dễ ngủ.
• Đắp lá lốt bằng cách rửa sạch lá lốt, để ráo, giã nát rồi sao nóng cùng 1 nắm muối hạt. Bọc hỗn hợp vào khăn vải sạch và đắp trực tiếp lên vùng bị đau để làm dịu cơn đau.
• Massage và chườm nóng/lạnh, dùng khăn ấm hoặc túi nhiệt chườm lên vùng đau 15-20 phút hoặc dùng đá bọc trong khăn mềm để chườm lạnh 10-15 phút. Nên thực hiện 1-2 lần mỗi ngày để giảm đau và thư giãn cơ.
• Tập luyện nhẹ nhàng, ưu tiên các bài kéo giãn như yoga, bơi lội hoặc giãn cơ lưng – mông nhẹ nhàng để giảm chèn ép dây thần kinh và hỗ trợ vận động linh hoạt hơn.

Bên cạnh các mẹo dân gian, người bệnh cũng nên điều chỉnh tư thế sinh hoạt hằng ngày để hỗ trợ giảm đau hiệu quả. Tránh ngồi hoặc đứng quá lâu ở một tư thế, đồng thời nên đặt một chiếc gối nhỏ sau lưng khi nằm để nâng đỡ cột sống, giúp giảm áp lực.

Để tăng hiệu quả trong quá trình cải thiện cơn đau, người bệnh có thể kết hợp sử dụng thêm các sản phẩm hỗ trợ phù hợp. Trong đó, sản phẩm bảo vệ sức khỏe Thảo Linh Tiên là lựa chọn giúp giảm đau lưng, tê mỏi chân tay. Sản phẩm còn hỗ trợ lưu thông khí huyết, tăng cường sức khỏe xương khớp, được sản xuất theo tiêu chuẩn GMP, đảm bảo chất lượng.

6.2. Thói quen sinh hoạt hỗ trợ giảm triệu chứng

Thói quen sinh hoạt là yếu tố then chốt trong quá trình phục hồi và kiểm soát đau thần kinh tọa. Việc duy trì lối sống khoa học sẽ giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường sức mạnh cơ bắp và giảm áp lực lên dây thần kinh, từ đó giúp ngăn ngừa cơn đau tái phát và nâng cao chất lượng cuộc sống.

• Giữ tinh thần thoải mái, tránh lo âu hoặc căng thẳng kéo dài vì stress có thể làm trầm trọng hơn các cơn đau.
• Ăn uống điều độ, đủ dưỡng chất; ưu tiên rau xanh, hạt và cá béo giúp chống viêm, giảm đau và phục hồi. Gợi ý thêm: Các thực phẩm người đau thần kinh tọa nên ăn để giảm đau.
• Uống đủ 2,0 – 2,5 lít nước mỗi ngày để giữ đĩa đệm mềm dẻo và duy trì chức năng vận động.
• Ngủ đủ giấc (khoảng 8 tiếng/ngày), đi ngủ trước 23h để cơ thể phục hồi và giảm căng thẳng lên cột sống.
• Giữ ấm vùng lưng và chân, đặc biệt khi thời tiết lạnh để tránh co cứng cơ và kích hoạt cơn đau.
• Thường xuyên thay đổi tư thế, vận động nhẹ sau mỗi 5-10 phút nếu phải ngồi lâu để hỗ trợ tuần hoàn và giảm viêm.
• Tránh khiêng vác nặng, không cúi gập lưng khi nâng vật, luôn giữ lưng thẳng để bảo vệ dây thần kinh.
• Kiểm soát cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên cột sống và khớp gối.

Người phụ nữ đang ngủ ngon

Bên cạnh việc duy trì lối sống lành mạnh, người bệnh cũng cần tránh các thói quen gây hại cho sức khỏe như ngồi lâu một chỗ, lười vận động, thường xuyên thức khuya hoặc sử dụng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích. 

Những thói quen này không chỉ làm suy giảm chức năng tuần hoàn và thần kinh mà còn làm tăng nguy cơ tái phát, khiến các triệu chứng đau trở nên trầm trọng và kéo dài hơn.

7. Tổng kết

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu đau thần kinh tọa giúp người bệnh ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như teo cơ, tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Bạn cần đi khám ngay nếu gặp phải trường hợp:

• Mất cảm giác hoặc tê yếu chân kéo dài không cải thiện
• Mất kiểm soát tiểu tiện hoặc đại tiện
• Cơn đau dữ dội không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi

Ngoài ra, một số giải pháp hữu hiệu mà bạn làm được ngay tại nhà gồm:

• Ngâm chân với ngải cứu 2-3 lần mỗi tuần để thư giãn
• Chườm nóng hoặc lạnh vùng đau 1-2 lần mỗi ngày
• Đắp lá lốt sao muối vào vùng đau giúp giảm khó chịu

Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo sử dụng thêm các sản phẩm hỗ trợ xương khớp. TPBVSK Thảo Linh Tiên của Dược Bình Đông là sản phẩm bảo vệ sức khỏe giúp hỗ trợ giảm đau nhức xương khớp, tê mỏi chân tay. Được bào chế từ các thảo dược kết hợp công nghệ hiện đại, sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn GMP đảm bảo chất lượng.

Thảo Linh Tiên Bình Đông

Lưu ý, sản phẩm không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

8. Câu hỏi thường gặp