Theo khảo sát tại một bệnh viện lớn, trong số 400 người cao tuổi đến khám ngoại trú thì có đến 57,2% (tương đương 229 người) được chẩn đoán mắc thoái hóa khớp gối. Điều này cho thấy bệnh thoái hóa khớp, đặc biệt là ở khớp gối, đang dần trở thành một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến hiện nay, đặc biệt là ở nhóm tuổi trung niên và người lớn tuổi. Tại Việt Nam, thống kê cũng cho thấy khoảng 30% người từ 35 tuổi trở lên bắt đầu xuất hiện dấu hiệu thoái hóa – nguyên nhân chủ yếu đến từ thừa cân béo phì, làm việc quá sức trong thời gian dài, sai tư thế, chế độ ăn uống thiếu lành mạnh hoặc lối sống ít vận động.
Vậy khi gặp các vấn đề về xương khớp hay thoái hóa, đau nhức xương khớp – đặc biệt là vùng khớp gối, chúng ta cần chăm sóc và giảm đau tại nhà như thế nào cho đúng cách? Hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
1. Khớp gối là gì? Vấn đề thường gặp ở khớp gối
Khớp gối là một khớp phức hợp đóng vai trò trung tâm trong hệ vận động của cơ thể và là nơi tiếp giáp giữa 3 xương chính gồm xương đùi, xương chày và xương bánh chè. Trong đó, khớp được bao quanh bởi hệ thống dây chằng, gân cơ, sụn và bao hoạt dịch – tất cả phối hợp một cách hoàn hảo để giúp khớp vận hành linh hoạt và duy trì sự ổn định cần thiết.
Nhờ cấu trúc này, khớp gối không chỉ hỗ trợ các chuyển động cơ bản như đứng lên, ngồi xuống, đi lại, mà còn giúp phân phối trọng lượng cơ thể và bảo vệ các đầu xương khỏi tổn thương khi vận động lặp lại hằng ngày.
Khớp gối đóng vai trò quan trọng trong vận động
Do có vai trò quan trọng, khớp gối phải hoạt động liên tục và chịu áp lực lớn từ trọng lượng cơ thể và gần như không ngừng nghỉ trong cả ngày. Theo thời gian, khớp này rất dễ bị tổn thương, đặc biệt là ở những người từ độ tuổi trung niên trở đi.
Một khi lớp sụn khớp bị mài mòn, nứt vỡ hoặc mất đi độ đàn hồi, khả năng vận động của khớp gối cũng suy giảm đáng kể – tình trạng này được gọi là thoái hóa khớp gối. Ngoài thoái hóa, vài vấn đề khác liên quan đến xương khớp khác như bệnh viêm khớp hoặc tràn dịch khớp cũng xuất hiện.
Khi bị tổn thương, khớp gối thường xuất hiện một số triệu chứng điển hình như sau:
- Đau âm ỉ hoặc đau tăng khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi.
- Khớp gối phát ra tiếng lạo xạo mỗi khi di chuyển, đặc biệt khi leo cầu thang.
- Cứng khớp, khó duỗi hoặc gập gối, nhất là vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu.
- Sưng nhẹ quanh khớp, có thể thấy biến dạng nếu không điều trị sớm.
- Cảm giác lỏng khớp, đứng không vững khiến người bệnh dễ té ngã khi đi lại hoặc đứng lâu.
Nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời, thoái hóa có thể tiến triển nặng, gây tổn thương sâu đến sụn khớp và cấu trúc quanh khớp. Người bệnh có nguy cơ cao mất khả năng vận động bình thường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Đầu gối có vấn đề ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống
2. Điều trị nguyên nhân bệnh lý
Trước khi lựa chọn bất kỳ phương pháp điều trị nào, người bệnh cần được thăm khám và đánh giá tình trạng khớp gối bởi bác sĩ chuyên khoa. Việc tự ý sử dụng thuốc hoặc áp dụng sai phương pháp có thể khiến tình trạng thoái hóa trở nên nghiêm trọng hơn, thậm chí gây biến chứng không mong muốn.
Trong y học hiện đại, thoái hóa được xem là một bệnh lý cần kiểm soát lâu dài. Khi tình trạng đau kéo dài và ảnh hưởng rõ rệt đến việc vận động, các bác sĩ thường áp dụng các phương pháp để giảm triệu chứng, cải thiện chức năng vận động và làm chậm tiến trình tổn thương sụn khớp.
Tùy vào mức độ tổn thương, bác sĩ có thể lựa chọn một số phương pháp điều trị sau:
- Dùng thuốc giảm đau như Paracetamol – thuốc giảm đau kháng viêm như nhóm NSAIDs (gồm Ibuprofen, Diclofenac,…), thuốc bôi hoặc miếng dán ngoài da giúp làm dịu nhanh cơn đau và ổn định phản ứng viêm tạm thời. Tuy nhiên, việc sử dụng cần theo đúng chỉ định để tránh tác dụng phụ trên dạ dày, gan, thận.
- Tiêm nội khớp thường được áp dụng khi khớp gối bị sưng đau kéo dài, giúp giảm viêm tại chỗ bằng Corticoid hoặc cải thiện dịch khớp bằng Acid Hyaluronic.
- Phẫu thuật thay khớp là chỉ định cuối cùng trong trường hợp khớp gối đã tổn thương nghiêm trọng, không còn đáp ứng với điều trị nội khoa. Bác sĩ có thể thay khớp một phần hoặc toàn phần để giúp phục hồi khả năng vận động và giảm đau lâu dài.
Phẫu thuật được tiến hành trong trường hợp nghiêm trọng
Theo quan điểm của Đông y, các bệnh lý về xương khớp – đặc biệt là tình trạng đau nhức hoặc thoái hóa – được gọi là “chứng Tý”. Trong đó, “chứng Tý” bắt nguồn từ các yếu tố ngoại tà như phong, hàn, thấp, nhiệt xâm nhập vào cơ thể, làm tắc nghẽn kinh lạc và cản trở khí huyết lưu thông.
Mặt khác, nếu chính khí suy yếu, tạng phủ hư tổn, khí huyết không đủ để nuôi dưỡng gân xương cũng dễ dẫn đến thoái hóa và đau nhức mạn tính.
Từ nền tảng lý luận này, các phương pháp được sử dụng để điều trị các vấn đề xương khớp theo Đông y bao gồm:
- Bài thuốc Đông y thường là sự kết hợp giữa các thảo dược có tác dụng bổ can thận, tăng cường khí huyết, trừ phong thấp và thông kinh lạc, giúp cải thiện sức khỏe toàn diện và hỗ trợ tái tạo sụn khớp từ bên trong.
- Châm cứu được áp dụng tại các huyệt vị quan trọng để điều hòa khí huyết, giải phóng ứ trệ kinh lạc, nhờ đó làm giảm đau hiệu quả, phục hồi vận động và hỗ trợ điều trị bền vững hơn.
Ngoài ra, vật lý trị liệu là phương pháp hỗ trợ điều trị không dùng thuốc, được ứng dụng phổ biến trong phục hồi chức năng xương khớp. Phương pháp này kết hợp giữa các bài tập vận động chuyên biệt và thiết bị hỗ trợ nhằm cải thiện độ linh hoạt của khớp, tăng sức mạnh cơ quanh gối và giảm cảm giác đau.
3. Phương pháp chăm sóc, điều trị thoái hóa khớp gối tại nhà
Không chỉ dừng lại ở giảm đau, chống viêm, điều trị còn cần tập trung bồi bổ cơ thể, phục hồi chức năng các tạng phủ và tăng cường sức đề kháng để kiểm soát bệnh bền vững, hạn chế tái phát và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.
3.1. Chế độ ăn uống
Một chế độ ăn uống khoa học – đúng giờ, đủ bữa và đầy đủ 4 nhóm chất (đường bột, đạm, béo, vitamin và khoáng chất) – sẽ giúp duy trì hệ miễn dịch ổn định, hạn chế phản ứng viêm âm ỉ trong cơ thể. Ngoài ra, dinh dưỡng hợp lý còn hỗ trợ tái tạo sụn khớp, tăng đàn hồi mô liên kết và cải thiện quá trình vận động ở người bị thoái hóa.
Nhóm thực phẩm cần bổ sung vào thực đơn là:
- Thực phẩm giàu canxi như sữa, phô mai, sữa chua, cá hồi và cá mòi giúp xương chắc khỏe và làm chậm quá trình loãng xương.
- Thực phẩm giàu omega-3 như cá thu, cá hồi, hạt chia và quả óc chó có tác dụng chống viêm, giảm đau và cải thiện độ linh hoạt của khớp.
- Thực phẩm chứa nhiều vitamin D như trứng, nấm, các loại cá béo giúp cơ thể hấp thụ canxi tốt hơn và hỗ trợ duy trì mật độ xương.
- Trái cây giàu vitamin C như cam, bưởi, dâu tây, ớt chuông giúp tăng đề kháng và thúc đẩy sản sinh collagen cần thiết cho sụn khớp.
- Các loại rau xanh đậm như bông cải xanh, rau bina, cải xoăn chứa nhiều chất chống oxy hóa và vitamin K tốt cho việc duy trì cấu trúc xương.
Rau xanh đậm tốt cho xương khớp
Bên cạnh những thực phẩm có lợi, người có vấn đề về xương khớp nên hạn chế tối đa các loại thực phẩm như đường tinh luyện, chất béo bão hòa, món chiên xào, rượu bia và các thực phẩm gây nóng trong người, vì làm tăng phản ứng viêm và khiến tình trạng khớp trở nên nghiêm trọng hơn.
Bạn có thể tìm hiểu thêm về những thực phẩm cần tránh trong quá trình điều trị để chủ động chăm sóc sức khỏe mỗi ngày.
3.2. Bài tập khớp gối tại nhà
Tập luyện đúng cách khoảng 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày mỗi tuần, các cơ quanh khớp sẽ khỏe hơn, máu lưu thông tốt và khớp cũng linh hoạt hơn. Nhờ đó, các cơn đau và khả năng vận động sẽ được cải thiện, đồng thời giảm nguy cơ cứng khớp, teo cơ.
Các bài tập bạn cần tham khảo như:
- Bài tập yoga như Tadasana (tư thế đứng thẳng), Balasana (tư thế em bé), Vajrasana (tư thế ngồi kim cương) có tác dụng kéo giãn nhẹ nhàng, làm dịu cảm giác căng tức ở khớp và giúp tăng độ linh hoạt trong vận động.
- Bài đi bộ chậm rãi, đều nhịp trên bề mặt bằng phẳng giúp cải thiện tuần hoàn máu, nâng cao sức bền mà không tạo áp lực lớn lên khớp.
- Một số bài tập khác như duỗi gối nhẹ, đạp xe tại chỗ, tập kéo giãn cơ đùi cũng rất hữu ích, đặc biệt với người lớn tuổi hoặc đang trong giai đoạn phục hồi chức năng khớp.
Khi tập luyện, ta cần đặc biệt cẩn trọng để tránh làm khớp tổn thương nặng hơn. Trong đó, bạn cần chú ý hơn khi thực hiện các bài tập nặng, động tác xoay gối, nhảy cao, chạy nhanh hoặc đi lên xuống dốc quá nhiều, khi khớp đang sưng đau cấp.
Nếu trong quá trình vận động, bạn cảm thấy khớp đau nhói, lỏng khớp hoặc xuất hiện sưng tấy bất thường thì nên ngừng tập ngay để tránh làm tình trạng trầm trọng hơn.
3.3. Phương pháp chăm sóc giảm triệu chứng thoái hóa khớp gối tại nhà
Ngoài việc dùng thuốc và tập luyện, bệnh nhân có thể áp dụng thêm nhiều cách chăm sóc đơn giản tại nhà để hỗ trợ giảm đau, tăng lưu thông máu, thư giãn cơ, giảm viêm. Một số phương pháp có thể làm tăng sự thoải mái là:
- Massage nhẹ nhàng quanh khớp bằng tay hoặc với dầu nóng, cao xoa bóp chuyên dụng giúp thư giãn cơ vùng khớp và tăng tuần hoàn máu.
- Chườm đá khi khớp bị đau cấp hoặc sưng nhẹ trong 15-20 phút mỗi lần, khoảng 2-3 lần mỗi ngày giúp co mạch, giảm viêm, giảm sưng và làm dịu cảm giác đau.
- Dùng đai hoặc băng hỗ trợ giúp cố định khớp, hạn chế xoay sai tư thế và giảm áp lực khi đi lại.
- Bổ sung thực phẩm hoặc sản phẩm hỗ trợ xương khớp theo hướng dẫn bác sĩ để nuôi dưỡng khớp từ bên trong.
- Ngâm chân bằng nước ấm hoặc thêm dược liệu như gừng, muối trước khi ngủ 30-60 phút giúp giảm đau khớp và thư giãn toàn thân tốt hơn.
Ngoài những phương pháp hỗ trợ tại nhà kể trên, bạn cũng có thể áp dụng thêm một số mẹo dân gian sử dụng thảo dược tự nhiên để giảm đau nhức xương khớp. Những cách này dễ thực hiện, nguyên liệu dễ tìm và mang lại hiệu quả cải thiện rõ rệt nếu thực hiện đều đặn.
- Chườm lá lốt rang muối giúp giảm viêm, giảm đau và thúc đẩy lưu thông máu nhờ tính ấm và cay tự nhiên. Rang nóng 200g lá lốt khô xay nhuyễn với 400g muối hạt, bọc hỗn hợp vào khăn vải sạch và chườm lên vùng đau nhức mỗi ngày.
- Chườm ngải cứu ấm có tác dụng giảm đau, kháng viêm và kích thích tuần hoàn máu. Rang nóng ngải cứu tươi cùng muối hạt, sau đó bọc lại trong khăn sạch và chườm lên vùng bị viêm để giảm đau và thư giãn cơ.
- Chườm gừng và muối hạt là cách giảm đau khớp đơn giản tại nhà. Gừng thái lát mỏng, rang nóng cùng muối rồi cho vào túi vải và chườm lên khớp khi còn ấm. Bạn có thể thay gừng và rang lại muối khi túi chườm nguội.
Chườm khớp gối
3.4. Thói quen sinh hoạt tốt cho khớp gối
Việc duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp làm chậm quá trình thoái hóa, hỗ trợ giảm đau và cải thiện khả năng vận động lâu dài. Một vài thói quen phổ biến dành cho người muốn thuyên giảm tình trạng thoái hóa khớp gối tại nhà như:
- Đảm bảo tư thế đúng khi sinh hoạt, làm việc để tránh tạo áp lực sai lệch lên hệ xương khớp.
- Uống đủ khoảng 2-2.5 lít nước mỗi ngày để duy trì lượng dịch khớp và hỗ trợ quá trình chuyển hóa.
- Ngủ đủ giấc, đi ngủ sớm và tránh thức khuya để cơ thể có thời gian phục hồi.
- Giữ ấm cơ thể, đặc biệt vào thời điểm giao mùa hoặc khi thời tiết lạnh để tránh làm khớp bị co cứng, đau mỏi.
- Hạn chế mang vác vật nặng và luôn thận trọng trong sinh hoạt, di chuyển, chơi thể thao để giảm nguy cơ chấn thương.
- Trong công việc, nên tạo thói quen nghỉ ngơi 5-10 phút sau mỗi giờ ngồi lâu như đánh máy, vẽ, may vá,… để khớp không bị cứng.
- Chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện và xử lý các vấn đề về khớp nếu có.
- Duy trì cân nặng hợp lý để giảm tải áp lực lên khớp gối, tránh nguy cơ tiến triển thoái hóa nặng hơn.
Bên cạnh đó, cũng cần tránh các thói quen sinh hoạt có thể gây hại cho khớp. Ngồi lâu, nằm nhiều, lười vận động, ngồi xổm thường xuyên, bẻ gối liên tục, đứng lâu một chỗ hoặc mang vật nặng lệch một bên,… đều có thể khiến tình trạng đau khớp trở nên trầm trọng hơn nếu duy trì trong thời gian dài.
4. Tổng kết
Trong quá trình chăm sóc sức khỏe khớp gối, điều quan trọng không chỉ dừng lại ở việc giảm đau tạm thời mà còn phải điều trị đúng nguyên nhân bệnh lý. Những phương pháp tại nhà như bài tập nhẹ, chườm thảo dược, chế độ ăn uống hợp lý và điều chỉnh lối sống chỉ thật sự hiệu quả khi kết hợp thăm khám và tuân thủ theo chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.
Với các trường hợp đau âm ỉ, cứng khớp sau khi ngồi lâu hoặc khó khăn khi vận động nhẹ như đi bộ, ngồi xổm,… người bệnh có thể áp dụng các phương pháp giảm đau tại nhà để cải thiện tình trạng. Tuy nhiên, nếu thấy khớp gối sưng nóng, đau nhói liên tục, mất khả năng đứng vững khi di chuyển hoặc biến dạng khớp, cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và xử lý đúng cách.
Để hỗ trợ quá trình điều trị và phục hồi khớp, bạn có thể tham khảo sản phẩm chăm sóc xương khớp Thảo Linh Tiên của Dược Bình Đông. Sản phẩm được đánh giá cao nhờ kết hợp các thảo dược quý như Kê huyết đằng, Đảng sâm, Dây đau xương, Tang thầm, Đỗ trọng, Ngưu tất, Cốt toái bổ,… hỗ trợ giảm các triệu chứng đau nhức khớp, đau nhức, tê mỏi chân tay do viêm khớp, thoái hóa khớp và phong thấp gây ra. Sản phẩm bảo vệ sức khỏe này phù hợp cho người hay đau mỏi khớp gối, vai gáy, đau lưng hoặc gặp tình trạng thoái hóa xương khớp do tuổi tác hay vận động sai tư thế kéo dài.
Lưu ý: Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.
