Một dược là một vị thuốc Đông y nổi tiếng mang đến nhiều công dụng cho sức khỏe như: hoạt huyết, thông kinh, chỉ thống, khứ ứ, tiêu sưng,… Để hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng cũng như các bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ vị thuốc này, Dược Bình Đông mời bạn tham khảo những thông tin chi tiết dưới đây.
1. Giới thiệu về Một dược
Vị thuốc Một dược là phần gôm nhựa của cây Một dược (Commiphora myrrha (Necs) Ervgl. và Balsamodendron ehrenbergianum Berg.) thuộc họ Trám (Burseraceae). Một dược còn được biết đến với các tên gọi khác như: Mộc dược, Mạt dược.
1.1. Đặc điểm sinh thái
Cây Một dược là dạng cây nhỡ, cao khoảng 2.5 – 3.5m. Thân cây nhỏ, ít phân nhánh và cành có gai. Lá mọc cách, màu lục xám, lá kép gồm có 3 lá chét. Hoa đơn tính, mọc ở nách lá, kích thước nhỏ và có màu trắng. Quả hạch, bên trong quả có 2 ngăn, mỗi ngăn chứa một hạt nhỏ.
Gôm nhựa của Một dược thường ở dạng khối, cục với hình dạng không đều. Vị thuốc có mùi thơm, vị đắng, bên trong sáng bóng và bên ngoài đỏ nâu, có đốm trắng. Một dược tan một phần trong nước hoặc rượu; nếu mài trong nước thì ra dạng huyền phù màu trắng như sữa. Dược liệu khi phơi nắng thì hóa dẻo và có mùi thơm, đốt cháy thì tỏa ra mùi thơm dễ chịu.
1.2. Phân bố
Một dược thường sinh trưởng mạnh mẽ ở các vùng khí hậu nhiệt đới và tập trung nhiều ở bán đảo Arabian, bờ biển Somalia,… Loại dược liệu này đến nay vẫn chưa được tìm thấy ở nước ta.
1.3. Bộ phận dùng, thu hái, bào chế
Phần được dùng để làm thuốc là phần nhựa chảy tự nhiên từ các khe nứt ở vỏ cây. Ban đầu nhựa chảy ra sền sệt có màu vàng nhạt hoặc trắng, sau đó chuyển thành màu vàng đậm, đỏ nhạt rồi thành đỏ sẫm.
Để thu hoạch nhựa Một dược, người ta sẽ khía sâu vào phần vỏ thân hoặc các cành to để nhựa chảy ra.
Một số phương pháp bào chế Một dược:
- Cách 1: Sao vàng hoặc sao đen dược liệu.
- Cách 2: Chế giấm.
- Cách 3: Nhặt bỏ tạp chất, tán với Đăng tâm thành bột mịn (cứ 30g Một dược thì dùng 1g Đăng tâm). Hoặc có thể sao Một dược với Đăng tâm, rồi đem tán bột mịn.
- Cách 4: Thêm ít rượu vào Một dược, đem nghiền nát, rồi thủy chế bằng cách phi qua nước, phơi khô; hoặc đem nghiền với bột gạo nếp để thành tinh chế.
Dược liệu sau khi bào chế cần lưu ý bảo quản trong lọ kín và để ở nơi khô ráo, thoáng mát.
2. Công dụng của Một Dược
Một dược từ lâu đã được ghi nhận có nhiều công dụng rất hữu ích cho sức khỏe như giảm đau, giảm sưng, trị các chứng đau xương khớp,…. Sau đây là một số tác dụng dược lý của Một dược theo Đông Y và Tây y:
2.1. Theo Tây y
Một dược có các thành phần hóa học rất đa dạng, có thể kể đến như: tinh dầu, chất keo, dầu keo, commiphorinic acid, heerabomyrrholic acid, commiphoric acid, heeraboresene, commiferin, limonene, heerabomyrrhol, pinen, aldehyde cinamic, ergenol,…
Theo Y học hiện đại, Một dược có công dụng hạ đường huyết, chống sưng viêm, chống oxy hóa, ngăn ngừa sự xâm lấn của vi khuẩn, virus…
2.2. Theo Đông y
Công dụng của vị thuốc Một dược trong Đông y được thể hiện như sau:
- Tính vị: Vị đắng, tính bình
- Quy kinh: Can, Tâm, Tỳ
- Công dụng: Sinh cơ, chỉ thống, thông kinh, khứ ứ, tiêu sưng, hoạt huyết.
- Chủ trị: Đau thượng vị, đau bụng kinh, bế kinh, sưng đau do trĩ, sưng đau do sang chấn, nhọt độc sưng đau. Dùng ngoài để giúp vết loét mau lành.
3. Bài thuốc sử dụng với Một dược
Dược Bình Đông vừa trình bày một số thông tin cơ bản về Một dược cũng như công dụng của vị thuốc này theo góc nhìn Y học hiện đại và Y học cổ truyền. Tiếp theo mời bạn đọc tham khảo thêm một số bài thuốc trị bệnh từ vị thuốc này trong nội dung dưới đây nhé!
3.1. Bài thuốc trị gân xương đau nhức và tổn thương ở bên trong do té ngã
- Thành phần: Một dược, Xuyên khung, Tự nhiên đồng, Nhũ hương, Xích thược, Xuyên tiêu.
- Cách dùng: Tán thành bột mịn, trộn với sáp ong, làm thành viên hoàn.
3.2. Bài thuốc trị chấn thương ngoại khoa gây sưng đau
- Thành phần: 10g Nhĩ trà, 6g Huyết kiệt, 6g Hồng hoa, 5g Một dược, 5g Nhũ hương, 5g Chu sa, 3g Băng phiến, 2g Xạ hương.
- Cách dùng: Tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 0,2g bột thuốc, uống cùng với rượu.
3.3. Bài thuốc trị chấn thương gây tụ máu sưng đau
- Thành phần: 15g Tô mộc, 10g Một dược, 10g Nhũ hương, 10g Huyết kiệt, 10g Đồng tự nhiên, 8g Hồng hoa, 4g Chế phàn mộc miết, 2g Đinh hương, 0.4g Xạ hương.
- Cách dùng: Tán bột mịn, mỗi lần dùng 3 – 4g bột uống với rượu, ngày dùng 2 lần.
3.4. Bài thuốc chữa viêm khớp mãn tính và viêm khớp dạng thấp
- Thành phần: 300g Mã tiền tử, 300g Đỗ xanh, 36g Một dược, 36g Thương truật, 36g Ngưu tất, 36g Nhũ hương, 36g Cương tàm, 36g Toàn yết, 36g Ma hoàng, 36g Cam thảo
- Cách dùng: Cho Mã tiền tử và Đỗ xanh vào nồi đất, thêm nước vào và đun cho đến khi Đỗ xanh nứt ra. Sau đó vớt Mã tiền ra để nguội, bóc bỏ vỏ đen, thái lát mỏng rồi đem phơi khô. Khi dược liệu khô đem sao với cát đến khi có màu vàng đen. Sau đó, cho Một dược và Nhũ hương lên miếng ngói sao cho hết dầu (khi thấy dược liệu hết sủi bọt là được). Các vị thuốc còn lại cho đem sao vàng trong nồi đất. Cuối cùng đem các dược liệu tán bột mịn, trộn đều. Mỗi lần dùng 0.5 – 1g uống cùng với rượu trước khi ngủ.
Lưu ý: Tránh gió sau khi uống thuốc. Giảm liều lượng cho người cao tuổi hoặc người có sức khỏe yếu.
3.5. Bài thuốc trị chứng phong thấp tý thống kéo dài gây tê dại tay chân, đau nhức xương khớp
- Thành phần: 240g Chế nam tinh, 240g Chế thảo ô, 240g Địa long, 240g Chế xuyên ô, 88g Một dược, 88g Nhũ hương
- Cách dùng: Tán thành bột, hòa với rượu làm thành hoàn, mỗi viên nặng 4g. Mỗi lần dùng 1 viên hoàn uống với rượu khi đói, ngày uống 1 – 2 lần.
3.6. Bài thuốc trị vùng gan đau, viêm gan
- Thành phần: Một dược, Nhũ hương, Ngũ linh chi, Miết giáp các vị bằng lượng nhau.
- Cách dùng: Sắc đặc rồi dùng gạc tẩm đắp lên vùng đau nhức.
3.7. Trị mụn nhọt sưng đau
- Thành phần: 10g Một dược, 10g Nhũ hương.
- Cách dùng: Đem tán bột rồi đắp bên ngoài.
3.8. Bài thuốc trị đau bao tử, đau bụng kinh và bế kinh ở phụ nữ
- Thành phần: 10g Diên hồ sách, 10g Đương quy, 5g Một dược, 5g Hồng hoa.
- Cách dùng: Tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 6 – 10g uống với nước ấm hoặc rượu nóng. Ngày dùng 2 lần.
3.9. Bài thuốc trị đau bụng dưới do huyết ứ, kinh nguyệt không đều, đau lưng, bụng dưới đầy, sắc kinh tím đen và vón thành cục
- Thành phần: 12 Đương quy, 12g Bồ hoàng, 8g Xích thược, 8g Ngũ linh chi (sao), 4g Một dược, 4g Xuyên khung, 4g Nhục quế, 4g Diên hồ sách, 2g Can khương (sao) và 7 quả Tiểu hồi hương.
- Cách dùng: Sắc lấy nước uống. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Ngoài các công dụng trên, Một dược còn được ứng dụng trong các bài thuốc khác điều trị băng đới, khử ứ sinh tân; trị u xơ tử cung; trị viêm loét dạ dày tá tràng; đau toàn thân, đau chân, đau lưng hoặc đau vai do huyết ứ, đau nhức các khớp do đàm ứ trệ; trị chứng ung nhọt mới mưng mủ;…
4. Một số lưu ý để sử dụng Một dược an toàn
Mặc dù Một dược là vị thuốc quý rất có lợi cho sức khỏe, tuy nhiên người bệnh cần phải dùng đúng cách để tránh tác dụng phụ không mong muốn. Dưới đây là một số vấn đề cần lưu ý khi sử dụng dược liệu này:
- Trước khi sử dụng dược liệu, người bệnh cần tham khảo tư vấn, chỉ định của thầy thuốc hoặc bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
- Không nên dùng Một dược cho các trường hợp:
- Phụ nữ mang thai
- Ngực bụng sườn đau, khớp đau nhức do huyết hư
- Rong kinh hoặc kinh nguyệt ra nhiều
- Ung nhọt, mụn nhọt đã vỡ
- Mắt có màng đỏ không phải do huyết nhiệt nặng
- Thận trọng khi dùng cho người bị đau dạ dày, người bệnh rối loạn đông máu hoặc đang bị chảy máu cấp tính (chảy máu do vết thương hở, xuất huyết tiêu hóa,…)
- Tránh sử dụng đồng thời Một dược với thuốc chống đông máu như Warfarin, Aspirin,…
- Khi dùng Một dược với Nhũ hương trong một bài thuốc, nên gia giảm liều lượng vì hai vị thuốc này có tác dụng tương tự nhau.
- Không nên sắc Một dược cùng với những vị thuốc mà nên tán bột và khuấy đều với nước sắc ấm. Vì chất gôm nhựa có tính dính và quánh, có thể làm giảm tính tan và tác dụng của các dược liệu phối hợp.
5. Tổng kết
Trên đây là một số thông tin giúp bạn hiểu rõ hơn về vị thuốc Một dược. Có thể thấy Một dược là dược liệu quý của Đông y, đóng vai trò quan trọng trong nhiều bài thuốc trị đau bụng kinh, bế kinh, đau nhức xương khớp, sưng đau toàn thân… Tuy nhiên, dược liệu này có tác dụng hoạt huyết mạnh, do đó bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ, thầy thuốc nhằm hạn chế các tác dụng phụ không mong muốn.
Bạn có thể tham khảo thêm các thông tin chăm sóc sức khỏe từ loại thảo dược thiên nhiên trong chuyên mục Cây thuốc quanh ta của trên website Dược Bình Đông. Qua đó, hy vọng bạn có thêm kiến thức hữu ích để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Công ty TNHH Dược Phẩm Bình Đông với hơn 70 năm hình thành và phát triển, luôn không ngừng kết hợp công nghệ hiện đại cùng những tinh hoa thảo dược tự nhiên để cho ra đời các sản phẩm tiên tiến mang lại hiệu quả phục vụ cho sức khỏe cộng đồng. Hiện nay, một số sản phẩm chăm sóc sức khỏe tiêu biểu của Dược Bình Đông được nhiều gia đình tin dùng có thể kể đến như:
Sản phẩm bảo vệ sức khỏe phụ nữ Song Phụng Điều Kinh được kế thừa từ bài thuốc cổ phương “Tứ vật thang” bao gồm Đương Quy, Xuyên Khung, Thục Địa, Bạch Thược và gia thêm một số thảo dược khác giúp bổ huyết, điều kinh nguyệt; hỗ trợ các tình trạng rối loạn kinh nguyệt, bế kinh, bị trễ kinh, triệu chứng rong kinh; giảm các triệu chứng đau bụng kinh, mệt mỏi,…
Trật Đả Bình Đông là sự kết hợp hài hòa giữa Một dược với các vị thuốc khác như Cốt toái bổ, Tục đoạn, Tô mộc, Nhũ hương, Đương quy, Hồng hoa. Sản phẩm có công dụng hoạt huyết, hành khí, lợi thủy thẩm thấp giúp tan máu bầm, giảm sưng đau, bầm tím nhanh chóng sau khi bị chấn thương phần mềm.
Hãy liên hệ hotline 028.39.808.808 để được đội ngũ Dược Bình Đông tư vấn thông tin chi tiết về sản phẩm trong thời gian sớm nhất.
