Từ lâu, Xa tiền tử (hạt của cây Mã đề) đã được biết đến với công dụng điều trị các bệnh tiết niệu, tiêu hóa, gan mật và chữa lành vết thương. Để hiểu rõ hơn về công dụng và cách dùng của Xa tiền tử, Dược Bình Đông mời bạn đọc qua bài viết dưới đây.
1. Giới thiệu về Xa tiền tử
Xa tiền tử (Semen Plantaginis) là hạt được phơi hoặc sấy khô của cây Mã đề (Plantago majar L.), họ Mã đề (Plantaginaceae).
Mã đề thuộc loại cây cỏ, sống lâu năm, mọc hoang ở khắp các vùng miền trên cả nước. Thân cây mã đề ngắn, lá có cuống dài và mọc từ gốc nên tạo thành cụm. Phiến lá dạng hình chiếc thìa, có gân trải dọc sống lá, tập trung chủ yếu ở gốc và ngọn. Hoa dài lưỡng tính, mọc thành bông từ kẽ các lá, có tràng hoa màu nâu.
Quả mã đề có dạng hình hộp. Khi tách ra có nhiều hạt màu nâu đen bóng. Hạt có kích thước rất nhỏ với chiều dài khoảng 1mm, hơi dẹt hình bầu dục. Mặt ngoài của hạt của màu tím đen hoặc nâu với chấm nhỏ màu trắng trên bề mặt.
Bộ phận dùng làm thuốc của cây Mã đề là thân, rễ, lá và hạt (được gọi là Xa tiền tử). Mùa thu hoạch hạt Mã đề là khi vào tháng 7 và 8 hàng năm, khi quả đã chín già. Lúc này, người ta sẽ hái toàn bộ cây Mã đề về để sấy hoặc phơi khô và loại bỏ các tạp chất. Sau đó đập rũ cây, rây qua rây lại để lấy hạt và phơi khô.
Xa tiền tử sẽ được bảo quản nơi khô ráo để tránh ẩm mốc và ánh nắng mặt trời trực tiếp chiếu vào.
2. Công dụng của Xa tiền tử
Trên đây là những thông tin về đặc điểm của Xa tiền tử. Phần tiếp theo, Dược Bình Đông sẽ giới thiệu đến bạn công dụng của vị thuốc này ở 2 phương diện là Tây y và Đông y.
2.1. Theo Tây y
Xa tiền tử có chứa plantasan, palmitic acid, arachidic acid, succinic acid, adenine, cholic acid, stearic acid, oleic acid, linolenic acid và có chứa nhiều chất nhầy, acid plantenolic,…
Theo kết quả nghiên cứu hiện đại, thì Xa tiền tử có các công dụng như:
- Kích thích sự bài tiết nước tiểu, acid uric, muối NaCl.
- Trấn ho trừ đờm nhờ khả năng thúc đẩy sự phân tiết niêm mạc ở đường hô hấp và ức chế trung khu hô hấp.
- Giảm huyết áp.
- Ngăn chặn sự phát triển của trực khuẩn lỵ.
2.2. Theo Đông y
Theo Đông y, Xa tiền tử có những đặc tính và công dụng như sau:
- Tính vị: Vị ngọt và tính hàn.
- Quy kinh: Quy vào kinh Can, Phế, Thận, Tiểu trường, Bàng quang
- Công năng: Thanh thấp nhiệt, trừ đờm, chỉ ho, lợi tiểu, thông lâm, chỉ huyết
- Chủ trị: Ho nhiều đờm, bệnh viêm phế quản, viêm thận, bàng quang, sỏi tiết niệu, tiểu tiện ra máu, chảy máu cam.
3. Gợi ý một số bài thuốc trị bệnh từ Xa tiền tử
Từ lâu Đông y đã ghi nhận những công dụng tuyệt vời của Xa tiền tử và đưa dược liệu này vào nhiều bài thuốc trị các bệnh liên quan đến hô hấp, tiết niệu, gan, tiêu hóa,… Mời bạn tham khảo qua những bài thuốc được dụng phổ biến của Xa tiền tử.
3.1. Bài thuốc trị viêm phế quản
- Thành phần: 6-12g Xa tiền tử
- Cách sử dụng: Sắc và uống nhiều lần trong ngày.
3.2. Bài thuốc lợi tiểu
- Thành phần: 10g Xa tiền tử, 2g Cam thảo, 600ml nước
- Cách sử dụng: Sắc và để sôi trong 30 phút. Chia thành 3 lần để uống mỗi ngày.
3.3. Bài thuốc trị viêm tử cung, huyết trắng
- Thành phần: 30g Xa tiền tử, 30g bột Phục linh, 60 – 100g Gạo tẻ.
- Cách sử dụng: Cho Xa tiền tử vào trong vải xô và nấu cháo với gạo tẻ. Khi cháo chín nhừ thì thì bỏ hết bã Xa tiền tử. Sau đó, cho bột phục linh vào và nêm nếm vừa miệng. Khuấy tan rồi đun sôi lại lần nữa. Mỗi ngày ăn 2 lần.
3.4. Bài thuốc điều trị tiêu chảy do rối loạn tiêu hóa
- Thành phần: 50g Xa tiền tử, 30g Gừng tươi thái sợi, Đường đỏ
- Cách thực hiện: Sao vàng Xa tiền tử, cho vào 1 lít nước với gừng, đun lửa nhỏ cho đến khi cạn còn 250ml thì tắt lửa, bỏ bã lấy nước, thêm đường đỏ. Trẻ từ 3-5 tuổi thì uống 15ml/lần, trẻ từ 1-2 tuổi thì uống 5ml/lần. Mỗi ngày uống 3 lần khi thuốc còn ấm.
3.5. Bài thuốc mát gan, trị can nhiệt, mắt sưng đau
- Thành phần: Xa tiền tử, Mật mông hoa, hạt Muồng, Bạch tật lê, Khương hoạt, Long đởm thảo, Hoàng cầm, Cúc hoa, lượng bằng nhau.
- Cách thực hiện: Nghiền thành bột mịn. Ngày uống 3 lần với nước cháo, mỗi lần 12g
4. Một số lưu ý để sử dụng Xa tiền tử an toàn
Mặc dù Xa Tiền tử là một dược liệu lành tính, ít gây ra tác dụng phụ, nhưng để đảm bảo an toàn khi sử dụng, bạn vẫn nên lưu ý một số điểm sau:
- Các trường hợp không nên dùng Xa tiền tử:
- Phụ nữ mang thai, nhất là trong 3 tháng đầu
- Người tỳ vị hư hàn, tỳ hư hạ hãm âm thịnh dương suy hoặc di tinh hoạt tinh
- Tuyệt đối không dùng Xa tiền tử khi có dấu hiệu bị hư hại, ẩm mốc, có mùi lạ.
- Trước khi sử dụng một trong các bài thuốc có vị thuốc Xa tiền tử, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ thầy thuốc Đông y hoặc thăm khám tại các bệnh viện có khoa Y học cổ truyền để yên tâm sử dụng.
- Trường hợp xảy ra những dấu hiệu bất thường trong thời gian dùng, nên ngưng ngay và đến khám bác sĩ.
5. Tổng kết thông tin về Xa tiền tử
Thông qua những chia sẻ trên, bạn đã biết thêm về Xa tiền tử – một dược liệu quý đã dùng rất lâu đời trong Đông y. Vị thuốc này mang đến nhiều công dụng cho sức khỏe và có mặt trong các bài thuốc khác nhau trị viêm phế quản, lợi tiểu, trị viêm tử cung, huyết trắng, trị tiêu chảy, trị viêm gan,… Xa tiền tử là một dược liệu lành tính, tuy nhiên, để yên tâm sử dụng bạn nên lưu ý những điều mà chúng tôi đã chia sẻ ở phần trên. Ngoài ra, bạn có thể vào chuyên mục Cây thuốc quanh ta trên website Dược Bình Đông để tìm hiểu thêm về các loại dược liệu khác tốt và an toàn cho sức khỏe nhé!
Tại Việt Nam, Dược Bình Đông là thương hiệu chuyên cung cấp những sản phẩm bảo vệ sức khỏe được chiết xuất từ các loại thảo dược thiên nhiên lành tính. Dược Bình Đông đã linh hoạt kết hợp các công thức cổ truyền với công nghệ sản xuất hiện đại đạt chuẩn GMP của bộ Y tế, tạo nên những dòng sản phẩm mang lại hiệu quả cao, an toàn cho sức khỏe và rất dễ uống. Với hơn 70 năm hình thành và phát triển, Dược Bình Đông luôn nhận được sự tin cậy cao từ người tiêu dùng.
Nếu bạn đang quan tâm đến sản phẩm của chúng tôi hãy liên hệ ngay hotline 028.39.808.808 để được đội ngũ chuyên viên tư vấn và hỗ trợ nhé!
