Thời tiết cuối năm thay đổi đột ngột đi kèm nhiều đợt không khí lạnh, nhiệt độ giảm thấp, độ ẩm tăng cao. Đây là môi trường lý tưởng cho virus, vi khuẩn phát triển, đồng thời gây ra các bệnh lý hô hấp ở người. Bệnh lây truyền qua các giọt bắn li ti từ đường hô hấp hoặc khi tiếp xúc với bề mặt chứa mầm bệnh, dễ bùng phát thành dịch nếu không được phòng ngừa.
Trong đó, người cao tuổi là đối tượng dễ mắc bệnh và diễn biến phức tạp, nguy hiểm hơn so với người trẻ. Các biểu hiện bệnh hô hấp thường gặp ở người cao tuổi là: viêm phế quản cấp, viêm phổi, các đợt cấp của bệnh phổi mạn tính như hen phế quản hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), lao phổi.
Nguyên nhân là theo quy luật tự nhiên, người cao tuổi thường bị lão hóa, suy giảm chức năng các cơ quan, trong đó có hệ miễn dịch và hệ thống hô hấp. Mặt khác, người cao tuổi thường có một hoặc nhiều bệnh lý mãn tính.
Theo thống kê, người cao tuổi Việt Nam trung bình có khoảng 4 đến 5 bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, các bệnh về phổi, thận, xương khớp… Trong đó, người mắc một số bệnh như phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen suyễn đã bị tổn thương biểu mô đường hô hấp sẵn “mở đường” cho mầm bệnh tấn công gây bệnh dễ dàng hơn.
Bên cạnh đó, triệu chứng bệnh hô hấp ở người cao tuổi thường không biểu hiện đầy đủ, không sốt hoặc chỉ sốt nhẹ nhưng diễn biến tăng nặng nhanh chóng. Các bệnh viện ghi nhận nhiều trường hợp chỉ có triệu chứng ban đầu như ho nhẹ nhưng tiến triển khó thở, viêm phổi nặng, suy hô hấp chỉ trong thời gian ngắn.
Tất cả những nguyên nhân kể trên đã góp phần tăng nguy cơ viêm đường hô hấp và trở nặng, phải điều trị tích cực cho người cao tuổi khi thời tiết chuyển mùa và lạnh ẩm.
Các bệnh hô hấp thường gặp ở người cao tuổi mùa cuối năm
Đường hô hấp được chia thành đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới. Các bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp trên thường gặp là: cúm, viêm xoang, viêm thanh quản… còn viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, viêm phổi… là các bệnh lý thường gặp ở đường hô hấp dưới.
Nhiễm trùng đường hô hấp trên thường do virus như cúm, adenovirus, hợp bào hô hấp RSV… Phương pháp điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng, cho người bệnh nghỉ ngơi, uống nhiều nước, dùng thuốc giảm đau hạ sốt, tăng cường dinh dưỡng… Tuy nhiên, các nhiễm trùng do virus có thể bội nhiễm thêm vi khuẩn, do đó đôi khi phải điều trị thêm kháng sinh trong trường hợp bội nhiễm. Đáng lưu ý, người cao tuổi thường đáp ứng điều trị thuốc kém, mất thời gian dài để hồi phục sức khỏe hoàn toàn, việc phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm để điều trị kịp thời rất quan trọng. Do đó, khi người lớn tuổi có các dấu hiệu bất thường, người nhà cần đưa đi thăm khám ở cơ sở y tế để tránh nguy cơ trở nặng, điều trị mang lại hiệu quả cao.
Các nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường do nguyên nhân từ các vi khuẩn như phế cầu khuẩn, liên cầu khuẩn, Staphylococcus (tụ cầu), Haemophilus influenzae (Hib), Moraxella catarrhalis… Các biến chứng nhiễm trùng hô hấp, đặc biệt là nhiễm trùng hô hấp dưới nếu không được chẩn đoán, xử trí và điều trị kịp thời, có thể để lại nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí có nguy cơ tử vong.
Trong số các nguyên nhân gây viêm đường hô hấp kể trên, virus cúm và phế cầu là hai tác nhân thường gặp nhất, nguy cơ nhập viện và tử vong tăng dần theo độ tuổi.
Cứ 4 ca tử vong do cúm thì có 3 ca là người trên 65 tuổi. Virus cúm ở người cao tuổi ngoài gây ra những triệu chứng thông thường như hắt hơi, ho, sổ mũi, sốt, đau cơ… còn có thể gây ra những biến chứng hô hấp, tim mạch, nhiều trường hợp viêm phổi nặng biến chứng suy hô hấp cấp.
Những năm gần đây, theo thống kê có đến 70-85% ca tử vong do cúm mùa là ở độ tuổi trên 65. Tương tự, tỷ lệ nhập viện do cúm ở nhóm người trên 65 tuổi cũng chiếm từ 70-85%.
Bên cạnh đó, người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh nền đi kèm như bệnh tim, tiểu đường, hen suyễn,… Sau khi nhiễm cúm, bệnh nhân còn có thể tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Phế cầu khuẩn là tác nhân chính gây nên viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, thường tập trung nhiều ở nhóm trên 54-64 tuổi, đặc biệt cao ở nhóm người trên 65 tuổi. Theo nghiên cứu tại Mỹ ở nhóm đối tượng người trên 50 tuổi, hàng năm có khoảng 1.700 trường hợp viêm màng não do phế cầu, 7.000 trường hợp bị nhiễm trùng huyết, trên 420.000 người bị bệnh lý viêm phổi do phế cầu khuẩn.
Đặc biệt viêm phổi do phế cầu là nhiễm trùng phổi rất nghiêm trọng với biểu hiện viêm phổi thùy, viêm phế quản phổi, tràn dịch màng phổi, thậm chí gây áp xe phổi,… Viêm phổi do phế cầu đã và đang là gánh nặng bệnh tật rất nguy hiểm ở người lớn bởi đây là vi khuẩn độc lực mạnh thường trú, kết hợp với thực trạng phế cầu khuẩn đề kháng kháng sinh khiến quá trình điều trị phế cầu khuẩn gặp rất nhiều khó khăn, tốn kém chi phí điều trị. Các bệnh do phế cầu có thể để lại di chứng và tỷ lệ tử vong lên đến 20-30%, thậm chí với người lớn tuổi, người có bệnh nền,… tỷ lệ tử vong lên đến 50%.
Tăng cường phòng bệnh hô hấp ở người cao tuổi
Để giữ sức khỏe trong mùa lạnh, phòng tránh các bệnh hô hấp, người cao tuổi cần chú ý các biện pháp giữ ấm, tăng cường sức đề kháng và tiêm phòng các bệnh đã có vaccine.
Nên mặc đủ ấm ngay cả khi ở nhà và khi ra ngoài bằng áo len, dạ, áo khoác, khăn quàng cổ, mũ len, đi tất dày; để giúp cơ thể tránh bị mất nhiệt khi trời lạnh.
Đeo khẩu trang che mũi, miệng nếu phải đi ra ngoài trời có gió lạnh, đến chỗ đông người, để tránh hít thở không khí lạnh đồng thời phòng các tác nhân gây bệnh hô hấp lây truyền qua đường giọt bắn.
Phòng ở phải ấm áp, nhưng thông thoáng và tránh bị gió lùa. Nếu có điều kiện nên lắp lò sưởi, đèn sưởi, điều hòa ấm hoặc sử dụng bóng điện đỏ cho ấm. Chú ý không đưa bếp than tổ ong hoặc than củi vào sưởi rồi đóng kín cửa sẽ gây ngộ độc khí CO, một loại khí độc gây tử vong cao.
Ăn đủ các chất đường, protein, đặc biệt là mỡ giúp cho cơ thể sinh năng lượng chống rét. Thức ăn nên nấu chín kỹ, mềm, dễ tiêu như súp, cháo thịt, các món hầm…, số lượng ít vừa đủ nhưng chất lượng phải đảm bảo. Buổi sáng và trưa nên ăn thức ăn giàu năng lượng. Bữa tối ăn nhẹ nhàng hơn kèm theo chút hoa quả, sữa chua.
Tập luyện đều đặn giúp cơ thể giữ được khối lượng cơ, cơ không bị teo, nhão; giúp khí huyết lưu thông, tinh thần sảng khoái; củng cố và tăng cường sự hoạt động của hệ tim mạch, hô hấp; giảm đường huyết; giảm mỡ máu; chống ăn không tiêu và giúp tăng khả năng chịu lạnh.
Tạo miễn dịch chủ động phòng bệnh, người cao tuổi nên tiêm các vắc xin như cúm, phế cầu, bạch hầu, ho gà, thủy đậu, sởi…
Vắc xin Prevenar-13 là vắc xin duy nhất hiện nay tạo miễn dịch chủ động cho người lớn phòng các bệnh nguy hiểm do vi khuẩn phế cầu gây ra. Vắc xin chỉ cần tiêm một mũi đã có hiệu quả miễn dịch lâu dài. Vắc xin đã được chứng minh tính an toàn cao, hiệu quả bảo vệ lâu dài, được đưa vào sử dụng trên 100 quốc gia trên thế giới.
Tiêm phòng cúm giúp giảm nguy cơ nhập viện, tử vong cũng như các biến cố tim mạch ở những người có bệnh tim. Một mũi vắc xin cúm có thể giúp giảm tỷ lệ tử vong 61% ở người cao tuổi, 55% ở bệnh nhân bệnh mạch vành, 41% ở bệnh nhân COPD, 58% ở bệnh nhân đái tháo đường.
Không chỉ cần tiêm các loại vắc xin phòng cúm, phế cầu – những tác nhân gây bệnh trực tiếp tại đường hô hấp, người cao tuổi còn nên tiêm vắc xin phòng bạch hầu, ho gà, thủy đậu và sởi để phòng ngừa biến chứng viêm phổi. Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật (CDC) Mỹ, cứ 20 người nhiễm sởi thì có một người mắc viêm phổi.
Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm lành tính, triệu chứng ít nặng nề, song rất dễ gây nhiễm trùng da nơi mọc phỏng nước. Không được chăm sóc, điều trị đúng cách, người bệnh có thể bị biến chứng nội tạng như viêm phổi, viêm cơ tim, nhiễm trùng huyết, dẫn đến tử vong. Tương tự, ho gà và bạch hầu khiến cơ thể bệnh nhân suy yếu và dẫn đến hàng loạt biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, viêm cơ tim, ho kéo dài…
Theo: vnvc.vn
