Sởi có nguy cơ trở nặng ở giai đoạn phát ban hoặc sau khi phát ban với các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, tiêu chảy cấp, viêm màng não, viêm não… thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Cùng với tỷ lệ lây lan cao đến 100% trong cộng đồng, trẻ em và người lớn cần chủ động tiêm ngừa ít nhất 2 mũi vắc xin sởi để phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm, mắc bệnh, biến chứng và tử vong.
Viêm phổi
Viêm phổi là biến chứng nghiêm trọng và phổ biến nhất của bệnh sởi, gây nguy hiểm đặc biệt ở trẻ nhỏ. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, cứ 20 trẻ mắc sởi thì có 1 trẻ bị viêm phổi.
Tại Việt Nam, một nghiên cứu trên 753 trẻ điều trị sởi tại Bệnh viện Sản Nhi Cà Mau năm 2024 ghi nhận hơn 60% trường hợp có biến chứng viêm phổi. Tại Bệnh viện Nhi đồng 1, mỗi ngày có 15 – 20 trẻ mắc sởi được nhập viện, nhiều trường hợp trong số này kèm biến chứng viêm phổi.
Theo bác sĩ, viêm phổi thường xảy ra muộn sau khi phát ban hoặc trong giai đoạn phát ban. Biểu hiện bao gồm sốt cao, khó thở, râm ran phế quản, và chỉ số bạch cầu tăng cao. Biến chứng này thường do bội nhiễm vi khuẩn, có thể gây tổn thương phổi nghiêm trọng và dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời.
Một nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ (2019 – 2021) cũng cho thấy trẻ càng nhỏ nguy cơ viêm phổi càng cao, đặc biệt là trẻ chưa được chủng ngừa, với thời gian nằm viện kéo dài hơn khi biến chứng xảy ra.
Tiêu chảy cấp
Tiêu chảy cấp là biến chứng phổ biến thứ hai của sởi, thường xuất hiện ở giai đoạn khởi phát bệnh hoặc sau khi cơn sốt và ban sởi giảm. Theo thống kê của CDC Mỹ, cứ 10 trẻ mắc sởi thì có 1 trẻ bị tiêu chảy cấp. Do virus sởi gây rối loạn tiêu hóa, khiến trẻ đi phân lỏng, có dịch nhầy hoặc máu, kèm mất các chất điện giải quan trọng như natri, kali, clorua.
Trẻ mắc tiêu chảy thường biểu hiện mắt trũng, miệng khô, ít tiểu, khóc không nước mắt. Nếu không được bù nước và điện giải kịp thời, trẻ có nguy cơ mất nước, rối loạn điện giải, dẫn đến sốc, suy thận, trụy tim mạch và tử vong.
Ngoài ra, tiêu chảy kéo dài hoặc nghiêm trọng còn tổn hại niêm mạc ruột, làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng, dẫn đến suy dinh dưỡng, sụt cân và suy yếu miễn dịch. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để vi khuẩn như Shigella, E.coli bội nhiễm, khiến tình trạng tiêu chảy kéo dài và khó điều trị hơn.
Viêm não
Viêm não do sởi là biến chứng hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm, với tỷ lệ tử vong khoảng 20%, thường xuất hiện sau phát ban từ 3 – 6 ngày. Viêm não do sởi ở giai đoạn khởi phát biểu hiện bằng sốt cao, nhức đầu, co giật, hôn mê, rối loạn ý thức và thậm chí là liệt một bên người hoặc liệt một bên chi. Nhóm trẻ lớn, đang tuổi đi học, là đối tượng dễ mắc biến chứng này. Chi phí điều trị rất lớn, trong khi bệnh nhân thường phải đối mặt với di chứng suốt đời như liệt, điếc, chậm phát triển trí tuệ và khó khăn trong học tập.
Tại Việt Nam, từng ghi nhận trường hợp bé trai 9 tháng tuổi bị biến chứng viêm não do sởi sau sốt cao, khó thở và nổi ban, với diễn tiến nhanh. Khi nhập viện tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2014, bé rơi vào hôn mê, co giật, tổn thương phổi nghiêm trọng, nhiều lần nguy cơ tử vong.
Biến chứng này cũng không loại trừ người lớn khỏe mạnh, như trường hợp một người đàn ông 50 tuổi tại Hà Nội. Sau khi mắc sởi, dù đã hết sốt, ông bị viêm não, rơi vào trạng thái lơ mơ và phải điều trị tại Bệnh viện đa khoa Tâm Anh hồi tháng 2 vừa qua.
Suy dinh dưỡng và suy giảm miễn dịch
Sởi còn dẫn đến suy dinh dưỡng và suy giảm miễn dịch – hai biến chứng nguy hiểm nhưng thường bị phụ huynh xem nhẹ do không biểu hiện tức thì. Sốt cao kéo dài, kèm theo tiêu chảy và ăn uống kém, khiến trẻ mắc sởi sụt cân, suy dinh dưỡng và suy giảm hệ miễn dịch. Virus sởi còn gây tổn thương hệ tiêu hóa, dẫn đến kém hấp thu dưỡng chất thiết yếu, đặc biệt là protein và vitamin A, từ đó khiến trẻ chậm phát triển chiều cao, cân nặng và tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng khác.
Ngoài ra, virus sởi phá hủy kháng thể cũ, gây “mất trí nhớ miễn dịch”, làm giảm tới 20 – 70% khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể. Điều này khiến trẻ dễ nhiễm các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác như cúm, lao, ho gà, bạch hầu, phế cầu và tụ cầu. Tình trạng suy giảm miễn dịch có thể kéo dài từ vài tuần, vài tháng, thậm chí tới hơn một năm sau khi mắc sởi.
Một nghiên cứu chỉ ra, trẻ giảm miễn dịch kéo dài tới 24 tháng sau bệnh. Một ví dụ là trường hợp bé gái 5 tuổi mắc cúm A ba tuần sau sởi, dẫn đến suy hô hấp, phổi đông đặc vào cuối tháng 2 vừa qua.
Hai biến chứng này không chỉ gây nguy cơ tử vong mà còn làm trẻ kém phát triển về thể chất, để lại hậu quả lâu dài. Các bác sĩ cảnh báo phụ huynh cần theo dõi sức khỏe trẻ cẩn thận sau khi mắc sởi, đặc biệt lưu ý đến các dấu hiệu suy dinh dưỡng và nhiễm trùng.
Theo: vnvc.vn
