Tổn thương gan do thuốc: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng tránh

Gan là cơ quan chịu trách nhiệm khử độc và chuyển hóa các thuốc mà chúng ta sử dụng. Chính vì thế mà gan dễ dàng chịu tổn thương trực tiếp từ các tác động của thuốc. Mặc dù, các tổn thương gan do thuốc không quá phổ biến nhưng lại có nguy cơ tử vong cao. Hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu thêm về các tổn thương gan do thuốc nhé!

1. Cơ chế gây tổn thương gan do thuốc

Các thuốc gây tổn thương gan chủ yếu qua 2 cơ chế chính:

Tổn thương gan do quá liều (độc gan trực tiếp)

Có một số thuốc khi dùng liều cao, kéo dài hoặc khi sử dụng chung với một số thuốc khác sẽ gây tương tác thuốc, và làm ảnh hưởng đến chức năng chuyển hoá, giải độc của gan. Biểu hiện tổn thương gan do quá liều là hoại tử tế bào gan, thời gian khởi phát ngắn, tỉ lệ tử vong cao.

Tổn thương gan do phản ứng dị ứng (độc gan gián tiếp)

Cơ thể chúng ta khi gặp các kháng nguyên lạ có thể xảy ra phản ứng dị ứng, ở đây kháng nguyên là thuốc. Phản ứng dị ứng này khi xảy ra có thể gây tổn thương đến gan. 

Tùy vào cơ địa mà không phải ai cũng gặp phản ứng này. Hơn nữa, cơ chế gây tổn thương gan không liên quan đến liều lượng hay thời gian dùng thuốc. Phản ứng có thể xảy ra kể cả với một liều lượng nhỏ thuốc.

2. Các tổn thương gan do thuốc hay gặp

Mỗi loại thuốc sẽ tạo ra những tổn thương gan khác nhau như:

• Viêm gan cấp tính là trường hợp phổ biến, đặc trưng bởi viêm nhu mô gan, hoại tử tế bào gan, gồm các triệu chứng như khó chịu, suy nhược, chán ăn, vàng da… Một số loại thuốc gây ra tình trạng này như acetaminophen, allopurinol, carbamazepine, diclofenac, phenytoin, ibuprofen, isoniazid, naproxen, metoprolol, piroxicam, pyrazinamide, axit valproic…
• Viêm gan mãn tính là tình trạng được đặc trưng bởi các bất thường chức năng ở gan xảy ra trên 6 tháng. Một số loại thuốc có thể gây ra tình trạng này như methyldopa, isoniazid, phenytoin, axit amoxicillin-clavulanic, bentazepam và atorvastatin… 
• Viêm gan tối cấp hay còn gọi là suy gan cấp có thể gây tử vong và biểu hiện của nó là hoại tử tế bào gan. Một số loại thuốc có thể gây ra tình trạng này như lamotrigine, nimesulide, isoniazid, clarithromycin…
• Viêm gan ứ mật: biểu hiện bằng tổn thương tế bào gan làm tế bào gan bị ứ mật và viêm. Một số loại thuốc có thể gây ra tình trạng này như phenytoin, amoxicillin-clavulanate, carbamazepine, chlorpromazine…
• Ứ mật do tắc mật: bao gồm các triệu chứng như vàng da và ngứa được đặc trưng bởi tình trạng viêm túi mật. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như steroid, thuốc tránh thai (estrogen)…
• Hội chứng rối loạn ống mật biểu hiện bởi sự tắc nghẽn của đường mật; có thể xuất hiện tình trạng viêm và ứ mật. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như sulfonamide, thuốc kháng sinh beta-lactam, carbamazepine.
• Viêm gan u hạt là tình trạng có sự hiện diện của u hạt ở các nhu mô của gan, kèm theo viêm. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như allopurinol, aspirin, carbamazepine, chlorpromazine, diltiazem, hydralazine, nitrofurantoin, penicillin, phenylbutazone, phenytoin, pyrazinamide, quinidine, sulfasalazine… 
• Gan nhiễm mỡ là tình trạng có mỡ tích tụ từ 5-10% trong tế bào gan kèm theo tình trạng viêm. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như glucocorticoid, methotrexate, steroid, nitrofurantoin, vàng, ibuprofen, indomethacin, sulindac, metoprolol, tetracycline, axit valproic, zidovudine, minocycline, amiodarone, tamoxifen…

Những tình trạng tổn thương gan này sẽ có thể xuất hiện những triệu chứng chung như:

• Khó chịu, sốt
• Buồn nôn, nôn
• Đau bụng
• Vàng da
• Nước tiểu sẫm màu, phân nhạt màu 
• Ngứa 
• Sụt cân hoặc chán ăn.

3. Các yếu tố làm tăng nguy cơ tổn thương gan do thuốc

Có một số yếu tố làm tăng khả năng xảy ra tổn thương gan do thuốc như:

• Tuổi: tuổi càng cao càng dễ bị ảnh hưởng bởi độc tính của thuốc do những thay đổi sinh lý, sự lão hóa của gan.
• Giới tính: bệnh nhân nữ là đối tượng mẫn cảm nhất với độc tính của thuốc vì sự khác biệt về sinh học và dược động học. ngoài ra, sự thay đổi về hormon ở phụ nữ ở mỗi thời kỳ như mãn kinh, mang thai và kinh nguyệt có thể có ảnh hưởng tới sự mẫn cảm đó.
• Uống rượu: có thể làm tăng khả năng gây độc của các thuốc.
• Dùng đồng thời nhiều loại thuốc cũng trở thành một yếu tố nguy cơ, vì nó làm tăng xác suất xảy ra sự tương tác thuốc.
• Tiền sử có bệnh về gan: có thể làm tăng nguy cơ tổn thương do các tác nhân gây độc cho gan.
• Cơ địa dị ứng của từng người là yếu tố quan trọng trong những tổn thương gan do phản ứng dị ứng. 

4. Tổn thương gan do thuốc được chẩn đoán như thế nào?

Việc chẩn đoán các bệnh gan do thuốc thường rất khó khăn.

• Bệnh nhân có thể đang dùng nhiều loại thuốc, điều này gây khó khăn cho việc xác định loại thuốc nào gây tổn thương gan.
• Bệnh nhân cũng có thể có các tiềm ẩn bệnh gan như bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, nghiện rượu, viêm gan virus…

Chẩn đoán các tổn thương gan dựa trên:

• Các triệu chứng của bệnh nhân (như chán ăn, buồn nôn, mệt mỏi , ngứa, vàng da, nước tiểu sẫm màu…)
• Các biểu hiện khi khám sức khỏe (như gan to)
• Các xét nghiệm bất thường trong (như nồng độ men gan hoặc bilirubin trong máu và thời gian đông máu).

Nếu một bệnh nhân có các triệu chứng, dấu hiệu và xét nghiệm gan bất thường , thì các bác sĩ sẽ cố gắng tìm ra nguyên nhân gây tổn thương gan bằng cách:

• Xem xét tiền sử uống rượu cẩn thận để loại trừ bệnh gan do rượu.
• Thực hiện các xét nghiệm máu để loại trừ viêm gan siêu vi B và viêm gan C , và loại trừ các bệnh gan mãn tính như viêm gan tự miễn và xơ gan mật nguyên phát.

Thực hiện siêu âm bụng hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) gan để loại trừ bệnh túi mật và các khối u của gan.

Sau đó xem xét tiền sử uống thuốc của người bệnh cẩn thận, đặc biệt là lần bắt đầu sử dụng thuốc gần đây và các loại thuốc thường liên quan đến bệnh gan.

5. Điều trị tổn thương gan do thuốc

Khi thấy xuất hiện những triệu chứng tổn thương gan ở trên thì phải dừng ngay các thuốc nghi ngờ gây độc cho gan và tới các cơ sở y tế để thăm khám kịp thời. 

Sau đó, cần kết hợp điều trị hỗ trợ và chế độ ǎn uống hợp lý mới có thể làm cho bệnh thuyên giảm dần. 

• Chế độ ăn cần giảm đồ ăn nhiều dầu mỡ, không sử dụng rượu bia. Tăng cường sử dụng nhiều rau, hoa quả…
• Điều trị các triệu chứng của các tổn thương như tình trạng viêm, tắc nghẽn mật,…
• Sử dụng các sản phẩm bảo vệ tế bào gan và tăng cường chức năng gan: Cùng với những giải pháp trên, các bạn nên sử dụng thêm sản phẩm Ganbido của Dược Bình Đông, sản phẩm được tạo nên từ các loại thảo dược đã được chứng minh có công dụng bảo vệ tế bào gan, hạn chế tác hại của thuốc tây, rượu bia đối với gan, tăng cường chức năng gan hiệu quả như Actiso, cà gai leo, diệp hạ châu. Cùng với đó, sản phẩm được bổ sung các thành phần như xa tiền tử, râu ngô, nhân trần giúp làm mát gan, lợi mật, cải thiện tiêu hóa. Sản phẩm được bào chế dưới dạng viên tiện dụng, phù hợp với những người gặp tổn thương gan do thuốc như chức năng gan suy giảm, men gan cao, viêm gan, gan nhiễm mỡ…

Tuy nhiên, có một số trường hợp tổn thương gan diễn tiến rất nặng dẫn đến suy gan cấp, gây ảnh hưởng đến tính mạng, cần phải điều trị phức tạp hơn thậm chí là ghép gan mới cứu sống được người bệnh.

Ganbido

Bảo vệ tế bào gan, hạ men gan

6. Phòng ngừa tổn thương gan do thuốc là gì?

Chúng ta không nên tự ý uống thuốc khi không được sự hướng dẫn của các dược sĩ, bác sĩ. Nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc trước khi dùng.

Với những thuốc không cần kê đơn, không được sử dụng nhiều hơn liều khuyến nghị trên hướng dẫn. Đặc biệt là thuốc acetaminophen (paracetamol), vì đây là loại thuốc được sử dụng phổ biến  ở Việt Nam.

• Với người không sử dụng rượu bia có thể sử dụng tối đa 4g/ngày (tương đương với 8 viên 500mg trong 1 ngày).
• Với người thường xuyên sử dụng rượu bia chỉ có thể dùng tối đa 2g/ngày (tương đương với 4 viên 500mg trong 1 ngày).
• Với trẻ em thường dùng 10-15mg/kg, cách 4-6 giờ/lần. Các chuyên gia cũng khuyến cáo, không nên dùng Paracetamol quá năm lần và không quá 75 mg/kg trong vòng 24 giờ.
• Người lớn 1 lần uống từ 7-10g có thể gây ra tổn thương gây tổn thương gan nghiêm trọng. Trẻ em khi uống liều cao từ 120mg/kg- 150mg/kg có thể gây ngộ độc gan.

Những người đang mang thai hoặc đang cho con bú hoặc có bệnh gan, bệnh thận  luôn luôn phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ một loại thuốc nào kể cả thuốc Nam, thuốc Bắc và thực phẩm chức năng.

Đối với những loại thuốc có khả năng gây tổn thương gan phải dùng lâu dài như thuốc hạ mỡ máu, thuốc trị đái tháo đường,… cần có sự theo dõi của các bác sĩ.

Khi sử dụng thuốc cần tránh sử dụng rượu bia.

Ngoài ra, bạn có thể sử dụng sản phẩm Ganbido của Dược Bình Đông để hỗ trợ chức năng gan. Sản phẩm có tác dụng:

• Bảo vệ tế bào gan tránh tổn thương do thuốc tây, rượu bia, hóa chất, virus, hạn chế hoạt động của virus viêm gan.
• Giảm các triệu chứng của viêm gan như vàng da, khó tiêu.
• Ngoài ra sản phẩm còn giúp hạ men gan, tăng cường chức năng gan.

Sản phẩm là sự kết hợp hài hòa giữa các dược liệu đã được chứng minh hiệu quả trong các vấn đề của gan:

• Diệp hạ châu (cây chó đẻ), Actiso, Cà gai leo có công dụng bảo vệ gan, hạn chế sự hoạt động của virus gây viêm gan, hạ men gan.
• Ngoài ra còn có thành phần Xa tiền tử, Nhân trần, Râu ngô giúp giảm các triệu chứng khác của viêm gan như vàng da, đầy bụng, khó tiêu.

Sản phẩm phù hợp với người sử dụng nhiều thuốc tây, rượu bia, thuốc lá, tiếp xúc thường xuyên với hóa chất độc hại hoặc người đang điều trị các bệnh về gan như viêm gan, viêm gan virus, gan nhiễm mỡ, men gan cao.