Tổn thương gan: Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Nền Y học cổ truyền (hay còn gọi là Đông Y) đã tồn tại hàng trăm năm nay và đạt được nhiều thành tựu to lớn cũng như có chỗ đứng vững chắc trong nền Y học của Việt Nam nói chung. Chính vì mang bản chất lành tính, hiệu quả và an toàn cao nên phương pháp Đông y đã và đang được nhiều người tin tưởng lựa chọn. Do xu hướng này mà hiện nay có rất nhiều công ty Đông y được thành lập nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội. Tuy nhiên, không phải công ty đông y nào cũng đủ uy tín để mọi người tin tưởng lựa chọn. Vậy những tiêu chí đánh giá một công ty Đông y uy tín là gì, hãy cùng Dược Bình Đông xem thêm trong bài viết dưới đây nhé!

• Thương hiệu: Khi tìm đến các công ty, cơ sở sản xuất, kinh doanh và phân phối các sản phẩm dược liệu thì điều khách hàng quan tâm nhất là sự uy tín, sự đảm bảo, chuyên môn, kinh nghiệm, dịch vụ … Các tiêu chí: Thời gian tồn tại, Địa chỉ liên hệ rõ ràng, Lĩnh vực hoạt động …
• Nguồn gốc dược liệu: Việc sản xuất dược phẩm và thực phẩm bảo vệ sức khỏe ở Việt Nam chủ yếu dựa vào nguồn cung cấp từ cây thuốc quý giá. Những nguồn tài nguyên quý này đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, đem đến nhiều phương pháp điều trị tự nhiên và bảo vệ sức khỏe cho mọi người.
• Nhân sự / Cơ sở sản xuất: Một công ty Đông y uy tín, đáng tin cậy cần phải có đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm, cơ sở vật chất đầy đủ và đảm bảo chất lượng.
• Giấy chứng nhận: Nhà nước cũng như các công ty Đông y đang đẩy mạnh quá trình nghiên cứu, chế tạo ra những sản phẩm hỗ trợ sức khỏe với nhiều công dụng phục vụ cho nhu cầu của mọi người. Các loại giấy phép: Giấy phép hoạt động, Giấy phép GMP.

Điều trị bệnh ứ sắt (Hemochromatosis)

Bất cứ khi nào nghi ngờ mắc bệnh ứ sắt, hãy tới bệnh viện để xét nghiệm máu để đo lượng sắt trong máu. Nếu phát hiện thừa sắt, cần chỉ định xét nghiệm máu di truyền (xét nghiệm ADN huyết sắc tố) để xác định bệnh. 

Mục tiêu của việc điều trị là loại bỏ lượng sắt dư thừa ra khỏi cơ thể, cũng như làm giảm các triệu chứng hoặc biến chứng do bệnh gây ra.

• Phương pháp thường dùng để loại bỏ lượng sắt dư thừa là trích ly máu qua đường tĩnh mạch (phlebotomy). Phương pháp này tương tự như quá trình hiến máu, một lượng máu khoảng 500ml được lấy ra từ 1-2 lần mỗi tuần tùy theo mức độ tích tụ sắt. Việc điều trị này thường kéo dài 2-3 năm cho đến khi lượng sắt tích tụ giảm bớt.

• Một phương pháp điều trị khác cho bệnh ứ sắt là sử dụng thuốc uống để thải sắt. Thuốc thải sắt giúp loại bỏ lượng sắt dư thừa ra khỏi cơ thể và đây là một lựa chọn tốt cho những người không thể thực hiện trích ly máu định kỳ. Đây là phương pháp có thể thực hiện tại nhà, nhưng các loại thuốc này lại có một số tác dụng phụ như làm rối loạn thị giác, ngứa, nôn mửa, tiêu chảy, hạ huyết áp…

Ngoài các phương pháp điều trị bạn cũng cần phải chú ý chế độ ăn hàng ngày như:

• Hạn chế lượng thức ăn giàu chất sắt như sò, hàu, gan, các loại hạt, thịt thăn bò,… và tránh dùng các thuốc bổ sung sắt hay các thuốc vitamin có chứa sắt.

• Hạn chế sử dụng nhiều vitamin C, vì vitamin C gia tăng hấp thu sắt trong thực phẩm.

• Hạn chế uống rượu, bia vì rượu, bia làm gia tăng nguy cơ tổn thương gan ở người mắc bệnh ứ sắt.

• Hạn chế ăn đồ sống vì sẽ làm gia tăng nguy cơ nhiễm trùng từ nguồn vi khuẩn có trong đó.

Điều trị thiếu Alpha-1 Antitrypsin

Các dấu hiệu thể chất, chẳng hạn như ngực hình thùng và các vấn đề về hô hấp là dấu hiệu cho thấy bạn đang bị thiếu alpha-1 antitrypsin. Xét nghiệm máu kiểm tra đối với protein alpha-1 antitrypsin sẽ giúp xác định chẩn đoán.

Hiện nay chưa có phương pháp điều trị để chữa bệnh thiếu alpha-1 antitrypsin. 

• Protein thiếu hụt sẽ được truyền vào cơ thể qua đường tĩnh mạch để bổ sung cho lượng thiếu hụt. Tuy nhiên, phương pháp điều trị này còn đang được nghiên cứu. 

• Hiện nay, phương án điều trị đều chỉ nhằm giảm các biến chứng của bệnh như khí thũng và xơ gan. Bệnh nhân sẽ dùng thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng đường hô hấp, dùng thuốc để làm cho thở dễ dàng hơn, thuốc lợi tiểu và thuốc khác để giảm chất lỏng tích tụ ở bụng (báng bụng).

Ngoài ra để bảo vệ gan và phổi bạn cần thực hiện

• Cai rượu bia để giảm nguy cơ biến chứng xơ gan

• Ngừng hút thuốc lá, đây là điều bắt buộc với bệnh nhân bị thiếu alpha-1 antitrypsin để tránh biến chứng nặng trên phối

• Tiêm chủng ngừa các bệnh cúm mùa vì đường hô hấp của bệnh nhân rất yếu, nếu bị cúm sẽ gây ra biến chứng nặng nề.

Điều trị bệnh rối loạn chuyển hóa đồng (bệnh Wilson)

Việc chẩn đoán bệnh rối loạn chuyển hóa đồng (bệnh Wilson) rất khó thực hiện vì các thay đổi về gan hoặc thần kinh đều không đặc đặc hiệu. 

• Vòng vàng nâu quanh mống mắt (tròng đen mắt) đây được coi là 1 dấu hiệu của bệnh Wilson. 

• Ngoài ra cần thực hiện các xét nghiệm máu, sinh thiết gan, xét nghiệm di truyền để chẩn đoán chính xác bệnh Wilson.

Để điều trị bệnh Wilson, bác sĩ thường chỉ định cho bạn dùng các thuốc để tạo liên kết giữa thuốc với đồng và kích thích các cơ quan giải phóng đồng vào máu. Cuối cùng, đồng được lọc qua thận và đào thải qua nước tiểu. Khi dùng thuốc điều trị bệnh Wilson, bạn sẽ phải uống thuốc suốt đời.

Việc điều trị sau đó tập trung vào việc ngăn chặn đồng tích lũy lại trong các cơ quan. Đối với trường hợp gan bị tổn thương nghiêm trọng, bạn sẽ cần phải ghép gan.

Ngoài sử dụng thuốc bạn cũng cần phải thay đổi lối sống như:

• Hạn chế ăn các thực phẩm có chứa đồng để giảm lượng đồng tích lũy tại các cơ quan. Những thực phẩm có lượng đồng cao bao gồm: gan, nghêu, sò, ốc, trái cây sấy, nấm, …

• Kiểm tra lại nguồn nước sử dụng vì trong đó có thể chứa ion đồng, nhất là khi hệ thống ống nước làm bằng đồng. 

Các bệnh di truyền thường không thể điều trị khỏi hoàn toàn, chúng ta chỉ điều trị được các triệu chứng và giảm các biến chứng bệnh. Chính vì thế việc phát hiện sớm bệnh rất quan trọng, hãy thường xuyên kiểm tra sức khỏe và nói với bác sĩ khi bạn thấy những dấu hiệu bất thường.

Chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân bị ứ sắt (Hemochromatosis)

Sắt là một chất dinh dưỡng thiết yếu vì cơ thể không thể tạo ra nó; nó phải được lấy từ thức ăn.

Ở người lớn bình thường, chỉ khoảng 10% đến 30% lượng sắt mà một người ăn được hấp thụ trong ruột. Ở những người bị bệnh ứ sắt sẽ tăng khả năng hấp thu lên tới 400%, dẫn đến tình trạng ứ sắt và nhiễm độc sắt.

Chế độ dinh dưỡng dành cho bệnh nhân bị ứ sắt với mục đích để giảm lượng sắt hấp thu. Sắt trong chế độ dinh dưỡng được chia làm 2 loại:

• Sắt heme đây là loại sắt dễ hấp thu nhất trong ruột. Các nguồn sắt heme chính bao gồm thịt đỏ và nội tạng,…

• Sắt không phải heme là loại sắt không bị hấp thu khi ăn. Các nguồn sắt không phải heme bao gồm rau, trái cây và ngũ cốc…

Mặc dù không có hướng dẫn chính thức nào về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ứ sắt, nhưng vẫn có những nguyên tắc cơ bản như sau:

KHÔNG NÊN:

• Không nên sử dụng thịt đỏ, nội tạng động vật, nghêu, sò,… vì đây là nguồn sắt heme chính làm tăng lượng sắt hấp thu vào cơ thể.

• Không nên sử dụng chất béo động vật và đường đặc biệt là đường fructose. Đường fructose có trong sản phẩm như siro ngô, nước ngọt,.. vì đường này tăng khả năng hấp thu sắt không phải heme lên tới 300%.

• Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm có màu sắc rực rỡ như cà rốt, khoai lang, củ cải đường, ớt đỏ và vàng chứa nhiều Beta-carotene, đây là chất được cho là có tác dụng thúc đẩy sự hấp thụ sắt.

• Hạn chế sử dụng vitamin C từ tất cả các nguồn như trái cây cam, quýt, ổi… hay sản phẩm bổ sung vitamin C hay vitamin tổng hợp. Do vitamin C giúp chuyển hóa sắt và tăng khả năng hấp thu sắt.

• Hạn chế sử dụng rượu bia vì rượu, bia sẽ làm tăng 10% khả năng hấp thu sắt không phải heme trong bữa ăn.

• Không nên sử dụng đồ sống vì sẽ làm gia tăng nguy cơ nhiễm trùng từ nguồn vi khuẩn có trong đó.

NÊN:

• Tăng lượng ngũ cốc nguyên hạt, gạo và đậu vì trong đó chứa các chất giúp ức chế sự hấp thụ sắt

• Sử dụng thêm trà, cacao và cà phê… vì nó chứa nhiều tanin giúp tăng khả năng đào thải sắt.

• Ăn nhiều trái cây tươi và rau quả các loại rau này có chứa nhiều chất chống  oxy hóa giúp bảo vệ tế bào trước sự tấn công của sắt

• Sử dụng nguồn protein từ sữa chua, phô mai, gia cầm, cá,… vì nó chứa ít sắt.

• Sử dụng trứng vì dù trong trứng chứa sắt không phải heme, nhưng trong lòng đỏ có chứa 1 chất là phosvitin giúp ức chế sự hấp thu sắt.

Dù người bệnh cần phải hạn chế hấp thu sắt, nhưng nếu lượng sắt quá thấp có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu. Nên bạn cần phải kiểm tra lượng máu thường xuyên để tránh bị thiếu máu.

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân thiếu Alpha-1 Antitrypsin

Những bệnh nhân thiếu Alpha-1 Antitrypsin dẫn tới tình trạng tổn thương cho phổi và gan. Nên những thói quen tốt rất quan trọng để giúp bệnh nhân duy trì sức  khỏe. Bạn cần thay đổi một số thói quen như:

• Để bảo vệ phổi bạn cần:

1. Tránh khói bụi và hạn chế hút thuốc

2. Cần tiêm vắc xin viêm phổi và tiêm phòng cúm hàng năm và rửa tay thường xuyên để tránh nhiễm trùng vào phổi.

3. Tăng cường tập luyện thể dục một cách an toàn, giúp tăng cường sức mạnh cho phổi của bạn.

• Chế độ dinh dưỡng tốt sẽ giúp bệnh nhân giữ cho gan khỏe mạnh như:

1. Hạn chế rượu bia

2. Hạn chế sử dụng đồ ăn nhiều đường, mỡ

3. Uống nhiều nước

4. Chế độ ăn nhiều rau, củ, trái cây,…

• Với trẻ sơ sinh bị thiếu Alpha-1 Antitrypsin cần một công thức sữa đặc biệt hoặc bổ sung thêm vitamin. Điều quan trọng là cần phải đi khám sức khỏe thường xuyên để theo dõi chức năng của phổi và gan.

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân rối loạn chuyển hóa đồng (bệnh Wilson)

Bệnh rối loạn chuyển hóa đồng (bệnh Wilson) là tình trạng giảm khả năng vận chuyển đồng nên đồng sẽ không thể đào thải mà tích tụ lại trong gan. Tình trạng này kéo dài sẽ dẫn tới tình trạng như xơ gan. Chính vì thế một chế độ dinh dưỡng ít đồng là rất cần thiết.

Cần tránh các thực phẩm chứa hàm lượng đồng cao như:

1. Nội tạng động vật

2. Động vật có vỏ và hải sản như hàu, sò, trai, tôm, mực

3. Một số loại hạt như hạt vừng, hạt lạc, hạnh nhân, ca cao…

4. Rong biển, rau mùi, rau kinh giới, rau cải, cà chua, bí ngô…

5. Nước khoáng, nước có gas

• Cần chú ý nhãn mác đồ ăn sẵn trước khi dùng để kiểm tra lượng đồng.

• Nước uống hàng ngày cần phải xác định rõ lượng đồng trong đó. Có thể sử dụng loại nước tinh khiết đóng chai, không nên dùng nước khoáng.

• Sử dụng thuốc để tăng đào thải đồng điều đó sẽ đồng thời đào thải luôn lượng kẽm cần cho cơ thể, vì thế bạn nên bổ sung thêm kẽm từ thuốc hay thức ăn như trứng, phô mai, sữa…

• Cần tránh xa rượu bia, thuốc lá để tránh tổn thương gan nặng hơn.

Các thuốc gây tổn thương gan chủ yếu qua 2 cơ chế chính:

• Tổn thương gan do quá liều (độc gan trực tiếp)

Có một số thuốc khi dùng liều cao, kéo dài hoặc khi sử dụng chung với một số thuốc khác sẽ gây tương tác thuốc, và làm ảnh hưởng đến chức năng chuyển hoá, giải độc của gan. Biểu hiện tổn thương gan do quá liều là hoại tử tế bào gan, thời gian khởi phát ngắn, tỉ lệ tử vong cao.

• Tổn thương gan do phản ứng dị ứng (độc gan gián tiếp)

Cơ thể chúng ta khi gặp các kháng nguyên lạ có thể xảy ra phản ứng dị ứng, ở đây kháng nguyên là thuốc. Phản ứng dị ứng này khi xảy ra có thể gây tổn thương đến gan. 
Tùy vào cơ địa mà không phải ai cũng gặp phản ứng này. Hơn nữa, cơ chế gây tổn thương gan không liên quan đến liều lượng hay thời gian dùng thuốc. Phản ứng có thể xảy ra kể cả với một liều lượng nhỏ thuốc.

Mỗi loại thuốc sẽ tạo ra những tổn thương gan khác nhau như:

• Viêm gan cấp tính là trường hợp phổ biến, đặc trưng bởi viêm nhu mô gan, hoại tử tế bào gan, gồm các triệu chứng như khó chịu, suy nhược, chán ăn, vàng da… Một số loại thuốc gây ra tình trạng này như acetaminophen, allopurinol, carbamazepine, diclofenac, phenytoin, ibuprofen, isoniazid, naproxen, metoprolol, piroxicam, pyrazinamide, axit valproic…
• Viêm gan mãn tính là tình trạng được đặc trưng bởi các bất thường chức năng ở gan xảy ra trên 6 tháng. Một số loại thuốc có thể gây ra tình trạng này như methyldopa, isoniazid, phenytoin, axit amoxicillin-clavulanic, bentazepam và atorvastatin… 
• Viêm gan tối cấp hay còn gọi là suy gan cấp có thể gây tử vong và biểu hiện của nó là hoại tử tế bào gan. Một số loại thuốc có thể gây ra tình trạng này như lamotrigine, nimesulide, isoniazid, clarithromycin…
• Viêm gan ứ mật: biểu hiện bằng tổn thương tế bào gan làm tế bào gan bị ứ mật và viêm. Một số loại thuốc có thể gây ra tình trạng này như phenytoin, amoxicillin-clavulanate, carbamazepine, chlorpromazine…
• Ứ mật do tắc mật: bao gồm các triệu chứng như vàng da và ngứa được đặc trưng bởi tình trạng viêm túi mật. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như steroid, thuốc tránh thai (estrogen)…
• Hội chứng rối loạn ống mật biểu hiện bởi sự tắc nghẽn của đường mật; có thể xuất hiện tình trạng viêm và ứ mật. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như sulfonamide, thuốc kháng sinh beta-lactam, carbamazepine
• Viêm gan u hạt là tình trạng có sự hiện diện của u hạt ở các nhu mô của gan, kèm theo viêm. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như allopurinol, aspirin, carbamazepine, chlorpromazine, diltiazem, hydralazine, nitrofurantoin, penicillin, phenylbutazone, phenytoin, pyrazinamide, quinidine, sulfasalazine… 
• Gan nhiễm mỡ là tình trạng có mỡ tích tụ từ 5-10% trong tế bào gan kèm theo tình trạng viêm. Một số thuốc có thể gây ra tình trạng này như glucocorticoid, methotrexate, steroid, nitrofurantoin, vàng, ibuprofen, indomethacin, sulindac, metoprolol, tetracycline, axit valproic, zidovudine, minocycline, amiodarone, tamoxifen..

Chúng ta không nên tự ý uống thuốc khi không được sự hướng dẫn của các dược sĩ, bác sĩ. Nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc trước khi dùng.

Với những thuốc không cần kê đơn, không được sử dụng nhiều hơn liều khuyến nghị trên hướng dẫn. Đặc biệt là thuốc acetaminophen (paracetamol), vì đây là loại thuốc được sử dụng phổ biến  ở Việt Nam.

• Với người không sử dụng rượu bia có thể sử dụng tối đa 4g/ngày (tương đương với 8 viên 500mg trong 1 ngày).

• Với người thường xuyên sử dụng rượu bia chỉ có thể dùng tối đa 2g/ngày (tương đương với 4 viên 500mg trong 1 ngày).

• Với trẻ em thường dùng 10-15mg/kg, cách 4-6 giờ/lần. Các chuyên gia cũng khuyến cáo, không nên dùng Paracetamol quá năm lần và không quá 75 mg/kg trong vòng 24 giờ.

• Người lớn 1 lần uống từ 7-10g có thể gây ra tổn thương gây tổn thương gan nghiêm trọng. Trẻ em khi uống liều cao từ 120mg/kg- 150mg/kg có thể gây ngộ độc gan.

Những người đang mang thai hoặc đang cho con bú hoặc có bệnh gan, bệnh thận  luôn luôn phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ một loại thuốc nào kể cả thuốc Nam, thuốc Bắc và thực phẩm chức năng.

Đối với những loại thuốc có khả năng gây tổn thương gan phải dùng lâu dài như thuốc hạ mỡ máu, thuốc trị đái tháo đường,… cần có sự theo dõi của các bác sĩ.

Khi sử dụng thuốc cần tránh sử dụng rượu bia.